حسابداری: موتور نامرئی توسعه اقتصادی و صنعتی

رضا اخلاق پور 

حسابداری را غالباً به مثابه زبانی برای ثبت و گزارشگری مالی می‌شناسند. اما این نگرش، تصویری بسی کوچک از نقش عظیم این رشته است. در حقیقت، حسابداری ستون فقرات نظام تصمیم‌گیری اقتصادی، سنگ بنای شفافیت بازار سرمایه و موتور محرک توسعه صنعتی است. این یادداشت به تحلیل نقش چندلایه و حیاتی حسابداری در توسعه اقتصاد ملی و توانمندسازی بنگاه‌های صنعتی می‌پردازد.

 توسعه و تاب‌آوری بنگاه‌های صنعتی

در سطح بنگاه، حسابداری تنها یک ابزار گزارشگری نیست، بلکه یک سیستم جمع آوری اطلاعات استراتژیک است.

تأمین مالی و جلب سرمایه: صورت‌های مالی حسابداری (ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد) مهم‌ترین منبع اطلاعاتی برای بانک‌ها، سرمایه‌گذاران و نهادهای اعتباردهنده است. یک سیستم حسابداری شفاف و مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی (IFRS)، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کرده و دسترسی صنایع به منابع مالی ارزان‌قیمت را تسهیل می‌کند. توسعه صنعت بدون سرمایه میسر نیست و حسابداری، پل ارتباطی با منابع سرمایه است.

تصمیم‌گیری مدیریتی:حسابداری مدیریت با ارائه بهای تمام‌شده محصول، تحلیل نقطه سربه‌سر، بودجه‌بندی و گزارش‌های عملیاتی، به مدیران کمک می‌کند تا منابع (نیروی انسانی، مواد، ماشین‌آلات) را بهینه تخصیص دهند، راندمان تولید را افزایش دهند و قیمت‌گذاری رقابتی انجام دهند. این امر مستقیماً بر سودآوری و بقای واحدهای صنعتی تأثیر می‌گذارد.

کنترل داخلی و مبارزه با فساد: سیستم‌های حسابداری قوی، با ایجاد مکانیزم‌های کنترلی، از دارایی‌های شرکت محافظت کرده و احتمال بروز خطا و تقلب را به حداقل می‌رسانند. این امر برای توسعه صنعتی سالم و پایدار ضروری است.

برنامه‌ریزی استراتژیک: تحلیل داده‌های حسابداری، زمینه‌ساز تدوین استراتژی‌های بلندمدت، از جمله ورود به بازارهای جدید، توسعه محصولات نو و سرمایه‌گذاری در فناوری است.

 شفافیت و کارآیی اقتصاد ملی

در سطح کلان، نقش حسابداری به مراتب حیاتی‌تر و گسترده‌تر است.

شفافیت بازار سرمایه: بازار سرمایه کارآ، خون‌رسان اقتصاد است. این بازار تنها در سایه اطلاعات شفاف، قابل مقایسه و به موقع که محصول سیستم حسابداری است، می‌تواند سرمایه‌ها را به سمت مولدترین و سودآورترین بخش‌ها (از جمله صنایع پیشرو) هدایت کند. بدون حسابداری استاندارد، بازار سرمایه به یک قمارخانه تبدیل می‌شود.

تسهیل در تدوین سیاست‌های اقتصادی: دولت برای تنظیم سیاست‌های پولی، مالی و تجاری (مانند نرخ بهره، نرخ مالیات، تعرفه‌های گمرکی) نیاز به اطلاعات دقیق از عملکرد کل اقتصاد دارد. این اطلاعات عمدتاً از طریق سیستم‌های حسابداری ملی و صورت‌های مالی تلفیقی بنگاه‌ها استخراج می‌شود. یک سیاست صنعتی موفق، بدون پشتوانه داده‌های حسابداری قابل اعتماد، غیرممکن است.
تخصیص بهینه منابع ملی: حسابداری به دولت کمک می‌کند تا پروژه‌های عمرانی و صنعتی را از نظر اقتصادی و مالی ارزیابی (ارزیابی فنی-اقتصادی) کرده و منابع محدود ملی را در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری کند که بیشترین بازدهی اقتصادی و اجتماعی را داشته باشند.
اداره نظام مالیاتی: یک سیستم حسابداری کارآمد، پایه وصول عادلانه و کارآمد مالیات است. درآمدهای مالیاتی، نقدینگی لازم برای سرمایه‌گذاری دولت در زیرساخت‌هایی (جاده، برق، اینترنت) را فراهم می‌کند که توسعه صنعت به آن‌ها وابسته است.

نقش فناوری‌های نوین

حسابداری در عصر دیجیتال نیز نقش خود را بازتعریف کرده است. ظهور فناوری‌های نوین  تحول عظیمی در حسابداری ایجاد کرده ونقش حسابداری سنتی را کم رنگ کرده است. بنابراین یک حسابدار آینده‌نگر، نه یک ماشین حساب، بلکه یک تحلیل‌گر داده و مشاور استراتژیک است که از این فناوری‌ها برای خلق ارزش استفاده می‌کند.

چالش‌ها و چشم‌انداز آینده

با این وجود، چالش‌هایی پیش رو است:

اخلاق حرفه‌ای: وقوع برخی تخلف ها نشان می‌دهد  حسابداری می‌تواند در صورت فقدان اخلاق حرفه‌ای، به ابزاری برای فریب تبدیل شود.
نیاز به نیروی انسانی ماهر: گذار به سمت حسابداری دیجیتال، نیازمند تربیت نیروی انسانی با مهارت‌های تحلیلی و فناورانه است.

حسابداری ،  سیستم عصبی واحدهای اقتصادی 

حسابداری، دانشی پویا و استراتژیک است که توسعه صنعت و اقتصاد بدون آن ناممکن است. این رشته، از یک سو با توانمندسازی مدیران صنعتی در تصمیم‌گیری، به بهره‌وری و رقابت‌پذیری کمک می‌کند و از سوی دیگر، با ایجاد شفافیت، زمینه جذب سرمایه و تدوین سیاست‌های کلان اثربخش را فراهم می‌سازد.

در جهان امروز، حسابداری دیگر دفترداری نیست؛ «سیستم عصبی» یک بنگاه و یک اقتصاد پویاست. بنابراین، سرمایه‌گذاری بر روی ارتقای استانداردهای حسابداری، توسعه پژوهش‌های کاربردی در این حوزه و تربیت نسل جدیدی از حسابداران به عنوان مشاوران راهبردی، نه یک انتخاب، که یک ضرورت انکارناپذیر برای تحقق اهداف توسعه صنعتی و اقتصادی ایران عزیز است.