معمای شکاف در توزیع کود یارانهای؛ چرا کشاورزان محروم میمانند؟
در پی گزارشهایی درخصوص نرسیدن کود یارانهای به کشاورزان خرد، بررسیهای میدانی و گفتوگوی تخصصی با مسئولان جهاد کشاورزی استان اصفهان، پرده از "معمای شکاف در توزیع کود" برداشته شده است. این گزارش به تشریح کامل سازوکار نظارتی سامانه پایش کود، تحلیل دلایل اصلی این شکاف شامل "ضعف نقدینگی تعاونیها" و "مشکلات تأمین از سوی پتروشیمیها" میپردازد.
همانطور که در گزارش ” کود یارانهای به کشاورزان خرد نرسید ” اشاره شد، بررسیهای اولیه از وجود شکاف در توزیع نهادهها حکایت داشت. اکنون در گفتوگوی تخصصی با مهندس پیمان فیروزنیا، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، سازوکار رسمی، چالشها و دلایل ریشهای شکاف در توزیع کود یارانهای تشریح میشود.
سازوکار توزیع کود؛ از سامانه پایش تا صدور حواله
فیروزنیا در ابتدا به تشریح مکانیسم توزیع کود پرداخت و گفت: «کودهای شیمیایی یارانهدار (ازته، فسفاته و پتاسه) توسط شرکت خدمات حمایتی تأمین و از طریق یک سامانه متمرکز به نام “سامانه پایش کود” توزیع میشوند. این سامانه، مسیر کود را از محل تولید تا رسیدن به دست کشاورز به طور کامل رصد میکند.»
وی افزود: «در کنار این سامانه، “سامانه پهنهبندی” نیز فعال است که در آن، همکاران ما در مدیریتهای جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت هر کشاورز را بر اساس خود اظهاری کشاورزان و با بررسی شرایط زمین، آب و سابقه کشت ثبت میکنند. بر این اساس، به ازای هر هکتار، میزان دقیق کود مورد نیاز (مثلاً برای گندم) محاسبه و در “سامانه پایش” تعریف میشود.»
کشاورز چگونه کود یارانه ای بگیرد؟
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، مراحل دریافت کود را اینگونه توضیح داد: کشاورز برای دریافت کود به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مراجعه میکند. پس از تأیید درخواست، یک “حواله کود” برای او صادر میشود. کشاورز میتواند با این حواله به هر یک از کارگزاران تعیینشده (اعم از دولتی یا خصوصی) که دارای موجودی کود باشد مراجعه و کود خود را دریافت کند. این کارگزار نیز موجودی خود را در سامانه به روز میکند. در این سیستم، هیچ تفاوتی بین کارگزار دولتی و خصوصی وجود ندارد و همه تحت نظارت سامانه و همکاران ما هستند.
ضعف نقدینگی تعاونیها؛ بزرگترین مانع توزیع
فیروز نیا در پاسخ به انتقاداتی مبنی بر طولانی بودن روند اداری این فرآیند و حذف تدریجی تعاونیهای روستایی از چرخه توزیع، فیروزنیا گفت: «این روند بر اساس مصوبه “ستاد قاچاق کالا” ابلاغ شده و ما ملزم به اجرای آن هستیم. تا زمانی که این مصوبه پابرجاست، امکان تغییر و توزیع آزاد خارج از این سیستم وجود ندارد.»
وی در مورد نقش تعاونیها افزود: ادعای کم رنگ شدن نقش تعاونیها در توزیع کود کشاورزان صحیح نیست. مشکل اصلی ما با بسیاری از تعاونیها، ضعف مالی و نقدینگی آنهاست. گاهی سهمیه کودی که برای تعاونیها در نظر گرفته میشود، به دلیل عدم توانایی در خرید به موقع، از دست میرود. در چنین مواردی، برای جلوگیری از تضییع حق کشاورز، سهمیه به کارگزار بخش خصوصی داده میشود. هدف ما تقویت تعاونیهاست.
مشکلات پتروشیمیها و ناترازی در تأمین کود
فیروزنیا در مورد کاهش عرضه کود شیمیایی در برخی موارد و اختلاف قیمت قابل توجه بین کود یارانهای و آزاد نیز گفت: دلیل این موضوع «ناترازی در تأمین گاز و انرژی واحدهای پتروشیمی» است که منجر به کاهش تولید و در نتیجه، افزایش شدید قیمت در بازار آزاد میشود.
وی به نمونهای در اردیبهشتماه امسال اشاره کرد: شرکتهای پتروشیمی به دلیل درخواست افزایش دو برابری قیمت کود، برای مدتی حدود دو تا سه ماه، کودی به بخش کشاورزی تحویل ندادند که این امر باعث ایجاد کمبود در بازار شد. خوشبختانه با پیگیریهای جهاد کشاورزی و هیئت دولت، مشکل حل و کود با قیمت عادلانهای از اوایل شهریورماه به میزان کافی تأمین شد.
توزیع کود پاییزه بدون محدودیت
در پایان، فیروزنیا با بیان اینکه در حال حاضر توزیع کود کشت پاییزه بدون محدودیت در جریان است، به یک راهحل اساسی اشاره کرد: مادامی که سیستم “دو نرخی” برای کود حاکم است، این چالشها وجود خواهد داشت. اگرچه آزادسازی و “تک نرخی” شدن ممکن است در کوتاهمدت باعث افزایش قیمت برای کشاورز شود، اما مزایایی چون حذف دلالان، دسترسی آسانتر و مصرف علمیتر و مبتنی بر آزمون خاک را به همراه خواهد داشت. این امر از مصرف بیرویه کود جلوگیری کرده و کشاورزی را به سمت علمیتر شدن سوق میدهد.
تنظیم : رضا اخلاق پور
