کود یارانه‌ای به کشاورزان خرد اصفهان نرسید

سرمایه ایرانی: بر اساس آمار رسمی، در نیمه اول سال جاری بیش از ۲۵ هزار تن کود یارانه‌ای در استان اصفهان توزیع شده است. اما گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که برخی از کشاورزان خرد یا سهمیه خود را به طور کامل دریافت نکرده‌اند یا اصلاً به این کودها دسترسی نداشته‌اند. این ناهماهنگی، امروز به اصلی‌ترین دغدغه فعالان بخش کشاورزی استان تبدیل شده و می‌تواند زنگ خطری برای پایداری تولید و امنیت غذایی باشد.

وجود واسطه‌های متعدد، علل ساختاری شکاف

حامد یزدیان، نماینده مردم اصفهان و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، در تحلیل این وضعیت،  به برنامه هفتم توسعه استناد کرد و گفت: براساس این برنامه، یارانه مستقیماً به آخرین مرحله زنجیره پرداخت می‌شود و قیمت‌ها در این مرحله آزاد خواهد شد. این مکانیسم می‌تواند بسیاری از رانت‌ها را حذف و به بهبود مدیریت بازار کمک کند.

وی مشکل اصلی در نامحسوس بودن یارانه‌های کشاورزی برای مردم را «سیستم توزیع و وجود واسطه‌های متعدد» عنوان کرد و افزود: متأسفانه برخی دلالان و بنگاه‌ها قیمت‌ها را به نفع کشاورزان و مردم تعیین نمی‌کنند. این موضوع بارها در جلسات با سازمان حمایت و وزارت جهاد کشاورزی مطرح شده و بر ضرورت تقویت نظام توزیع تأکید کرده‌ایم.

هشدار درباره الگوی مصرف و ضرورت آمایش سرزمین

یزدیان در بخش دیگری از این گفت‌وگو با انتقاد از الگوی نادرست مصرف نهاده‌ها، بیان کرد: گزارش‌های میدانی حاکی از مصرف بیش از حد استاندارد کود و سم است. اگر مصرف، بهینه و استاندارد شود و ساختارها اصلاح گردد، از هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌شود.

یزدیان در پاسخ به نگرانی درباره توزیع گسترده کود اوره و احتمال تک‌محصولی شدن کشاورزی نیز افزود: اگر سند آمایش سرزمین و الگوی کشت رعایت شود، این نگرانی‌ها وجود نخواهد داشت. قول داده شده که امسال سند آمایش برای اصفهان به‌روزرسانی شود. گفتنی است سند آمایش سرزمین سندی است که بر اساس آن، نوع کاربری اراضی و الگوی کشت در هر منطقه بر اساس پتانسیل‌های طبیعی آن تعیین می‌شود.

یزدیان راهکار نهایی را «تقویت تعاونی‌ها و تشکل‌های کشاورزی» برشمرد و تأکید کرد: اگر کشاورزان خرد در قالب تشکل‌ها سازماندهی شوند، می‌توانند از امکانات و یارانه‌ها بهره‌مند شوند.

عامل اصلی، کمرنگ کردن نقش تعاونی‌هاست

اسفندیار امینی، مدیر اجرایی اتاق اصناف کشاورزی مرکز استان اصفهان، علت اصلی توزیع ناقص و محدود کود یارانه‌ای به کشاورزان خرد این استان را “کم کردن تدریجی نقش تعاونی‌های روستایی” از چرخه توزیع و ایجاد نهادهای موازی شبه دولتی و عاملین خصوصی دانست.

امینی در تشریح این مشکل گفت: در گذشته، هر آنچه کشاورز نیاز داشت، از طریق شرکت‌های تعاونی به او داده می‌شد و محصولش نیز از همان طریق خریداری می‌شد. اما آرام آرام، بخش زیادی از اختیارات و امکانات از این تعاونی‌ها گرفته شد و در کنار آنها، توزیع و سایر خدمات مورد نیاز کشاورزان به نهادهای دولتی، شبه‌دولتی و کارگزاران خصوصی نیز واگذار شد و این تغییر در مدل توزیع، کار را برای کشاورز مشکل‌تر کرد.

انتقاد از فرآیند طولانی و موازی‌کاری

وی در تشریح این موازی کاری گفت: سال‌هاست ما به این رویه معترضیم؛ تعاونی مال خود کشاورزان است، چرا باید امورات زیادی از جمله بخشی از عاملیت توزیع نهاده‌های یارانه‌ای از آنها گرفته شده و به اشخاص حقیقی یا نهادهای موازی شبه دولتی متعدد داده شود؟ الان کشاورز برای دریافت حواله کود، به جهادکشاورزی یا سازمان نظام مهندسی کشاورزی و شرکت‌های وابسته آن مراجعه می‌کند تا پس از طی بروکراسی اداری، به تعاونی خودش معرفی شود! این فرآیند طولانی و موازی‌کاری فقط زمان و انرژی کشاورز را هدر می‌دهد.

حق عضویت در تعاونی، سرمایه‌گذاری است

امینی در پاسخ به ادعای برخی افراد مبنی بر «توجیه‌ناپذیری اقتصادی حق عضویت برای برخی از کشاورزان خرد» آن را رد کرد و توضیح داد: پرداخت حق عضویت، یک هزینه مصرفی یا سوخت شده محسوب نمی‌شود، بلکه تبدیل به دارایی و نوعی مالکیتی می‌شود که کشاورز را در سود سالانه و مدیریت تعاونی سهیم می‌کند. قانون می‌گوید هر عضو حداقل باید یک سهم بخرد و حداکثر می‌تواند تا سقف معینی سهامدار باشد. این سهام برای همیشه باقی می‌ماند و سالانه، اگر تعاونی سودده باشد، عضو به نسبت سهام خود، سود دریافت می‌کند و هر زمان که شخص بخواهد از شرکت خارج شود، هیئت مدیره مکلف است ارزش روز سهام را به ایشان پرداخت کند.

راه چاره: تقویت جایگاه تعاونی‌ها

مدیر اجرایی اتاق اصناف کشاورزی اصفهان راه حل نهایی را تقویت تعاونی‌ها دانست و گفت: دولت باید “امضاهای طلایی” را به مجموعه‌هایی بسپارد که تولیدکننده و فعالین بخش کشاورزی در مدیریت آن دخیل هستند؛ یعنی دقیقاً همان “تعاونی” و “صنوف کشاورزی”. اگر کشاورزی در عملکرد تعاونی خودش کوتاهی ببیند، صبح همان روز به آن اعتراض می‌کند، اما وقتی کار به یک اداره دولتی و یا نهاد شبه دولتی سپرده شود، آن اداره ممکن است سریع پاسخگو نباشد. بنابراین، سلامت کار در گرو واگذاری امور به خود کشاورزان است.

یارانه‌ها در حال حذف هستند

امینی در پایان افزود: سال‌هاست یارانه‌های بخش کشاورزی از جمله یارانه کود، کم و کمتر شده و چشم‌انداز موجود نشان می‌دهد این مختصر باقیمانده نیز رو به اتمام است. حتی با فرض توزیع درست، این مقدار سهمیه، بخش بسیار کمی از نیاز تولیدکنندگان را تأمین می‌کند و در عمل کشاورزان نیاز عمده خود را باید از بازار آزاد تهیه کنند. موضوع مهمی که در راستای تقویت بخش کشاورزی و امنیت غذایی مردم باید به آن توجه بیشتری شود.

• تنظیم : رضا اخلاق پور