به گزارش خبرگزاری سرمایه ایرانی، آخرین نفس‌های زمستان امسال سردتر از اسفند سال‌های گذشته است اما بی‌هنجاری مثبت دما در دی و بهمن از یک سو و پایداری موج سرمایی اخیر باعث شکل گرفتن شایعه سرمای بی‌سابقه برای اسفند شد در حالی که به گفته احد وظیفه؛ رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اگر میانگین ۳۰ تا ۴۰ سال اخیر را در نظر بگیریم، سرما در مدت مشابه اسفندهای گذشته نیم درجه نسبت به شرایط بلندمدت سردتر بوده و پیش‌بینی شده است که این هوای سرد تا هفته سوم اسفندماه نیز ادامه یابد و پس از آن، دما به تدریج افزایش خواهد یافت.
در این شرایط تازه‌ترین آمار مرکز راهبری شبکه گاز کشور حکایت از آن دارد که در روزهای پایانی سال، مصرف روزانه گاز مشترکان در شبانه روز به ۶۱۱ میلیون مترمکعب رسیده است که بیش از ۷۰ درصد کل گاز تولیدی کشور را تشکیل می‌دهد و با ادامه بارش‌ها و کاهش دما در سراسر کشور پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف گاز در کشور به ۷۰۰ میلیون متر مکعب در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده برسد.
سعید عقلی؛ مدیر مرکز راهبری شبکه گاز کشور بیشترین حجم گاز تحویلی به شبکه انتقال کشور را در مصارف بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده اعلام می‌کند و می‌گوید: از هموطنان می‌خواهیم تا با مدیریت مصرف انرژی، از طریق استفاده از تجهیزات گرمایشی با بازده بالا، رعایت دمای مناسب محیط بین ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد، خاموش کردن وسایل گرمایشی اتاق‌ها و اماکن غیرضروری و جلوگیری از هدررفت انرژی به‌ویژه در بخش‌های خانگی و تجاری، به حفظ جریان پایدار گاز در همه بخش‌ها در اقصی نقاط کشور کمک کنند.
ورود سامانه‌های هوای سرد، افت شدید دما و سرمای فراگیر در بیشتر نقاط کشور در حالی رشد فزاینده مصرف گاز در سراسر کشور را به دنبال داشته است که به گفته جواد اوجی، وزیر نفت روزانه ۹۸۹ میلیون مترمکعب گاز خام از میدان‌های مستقل گازی و مشترک در حال تولید است همچنین تدابیر لازم نظیر تهیه و توزیع نفت سفید و کپسول گاز مایع در کشور برای موارد اضطراری انجام شده است و ۴ شرکت اصلی وزارت نفت در آماده‌باش کامل هستند.
بر اساس آمارهای رسمی تولید روزانه گاز خام در ایران در شرایط کنونی نزدیک به یک میلیارد مترمکعب است که بعد از جداسازی میعانات گازی حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز مصرفی به دست می‌آید با این حال افزایش میزان مصرف گاز خانگی از روزانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب در فصل گرم سال به محدوده ۶۵۰ میلیون مترمکعب در شرایط کنونی، فاصله حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز بین تولید و مصرف را به وجود آورده است که با ادامه این فشار مصرف، احتمال افت فشار گاز در سرشاخه‌های شبکه گازرسانی در استان‌های شمال غرب، شمال و شمال‌شرق وجود دارد.
وابستگی توسعه و رفاه اقتصادی به مدیریت مصرف انرژی
امروزه نه تنها توسعه، بلکه ادامه زندگی نیز نیازمند مصرف انرژی است که از طریق حامل‌های گوناگونی مانند نفت، گاز، فراورده‌های حاصل آن و انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود و با توجه به نقش مؤثر انرژی در توسعه و رفاه اقتصادی همچنین محدود بودن منابع به ویژه گاز طبیعی، مدیریت صحیح مصرف انرژی (گاز) یک ضرورت انکارناپذیر است.
شرکت ملی نفت ایران در آخرین گزارش رسمی خود حجم ذخایر گاز طبیعی و متعارف ایران را بیش از ۳۳.۷ تریلون متر مکعب و حجم ذخایر نفت خام متعارف و قابل برداشت کشور را حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه اعلام کرد. بر این اساس سال گذشته با وجود تأخیر در توسعه و افزایش ظرفیت تولید در میادین نفت و گاز کشور، رکوردهای جدید در کشف ذخایر نفت و گاز طبیعی به دست آمده و حدود ۱.۹ میلیارد بشکه نفت و ۳۸۸ میلیارد مترمکعب گاز کشف و به حجم ذخایر قابل استحصال کشور افزوده شده است.
در سال‌های اخیر نیز گاز طبیعی به عنوان پلی میان یک گذشته سوخت فسیلی و آینده کم‌کربن بیش از پیش مورد استقبال قرار گرفته است و گاز که انتشار آلایندگی کمتری نسبت به سوخت‌های فسیلی مانند نفت و زغال سنگ دارد، برای تأمین نیازهای انرژی جوامع بهترین گزینه به شمار می‌آید.
دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان در ایران
دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان، در ایران قرار دارد و کشور ما با ۳۲ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی، ۱۶ درصد از کل ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد. بخش زیادی از ذخایر گازی ایران در میدان فراساحلی پارس جنوبی در خلیج فارس متمرکز شده که با قطر مشترک است. مجموع تولید در سال ۲۰۲۰ به ۲۳۴ میلیارد متر مکعب یا میانگین روزانه ۶۴۵ میلیون متر مکعب رسید که این ذخایر گازی عظیم نیازمند توسعه است.
جواد اوجی وزیر نفت نیز نفت و گاز را یکی از مهمترین صنایع کشور و از بزرگترین نعمت‌های خدادادی می‌داند و می‌گوید: مجموعه ذخایر نفت و گاز ما در دنیا رتبه اول را دارد و هیچ کشوری مجموع ذخایر نفت و گاز آن، مانند ایران نیست.
وی با اشاره به وجود ۲۳ پالایشگاه گازی و ۶۸ مجتمع پتروشیمی در کشور و برخورداری ۹۸ درصد خانوار شهری و ۸۳ درصد روستاهای کشور از نعمت گاز طبیعی اظهار می‌کند: بهینه‌سازی مصرف از جمله موضوعات مهم به شمار می‌آید، چالش ما در این زمینه دو نیم برابر است، در کاهش مصرف بخش خانگی و صنایع نیز طرح‌های را تنظیم و در حال اجرا است از جمله اصلاح موتورخانه‌ها در مجتمع‌های مسکونی که موجب کاهش اتلاف انرژی می‌شود.
رتبه نخست در شدت مصرف انرژی
مصرف ۷۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در مقایسه با جمعیت حدود ۸۰ میلیون نفری بسیار بالا است و شش برابر دنیا برآورد می‌شود. بر اساس آمارهای رسمی رشد مصرف گاز در کشور در زمینه‌هایی همچون مصارف خانگی سالانه ۶ درصد، بخش‌های عمده ۵ درصد و در بخش نیروگاهی ۴ درصد برآورد می‌شود.
رشد شدت مصرف انرژی در کشور نسبت به مصرف جهانی بیش از دو برابر بوده است به نحوی که ایران در رتبه اول شدت مصرف انرژی جهان قرار دارد؛ به عبارت دیگر شدت مصرف انرژی در ایران ۱۵ برابر ژاپن و بیش از ۲.۵ برابر چین است همچنین گفته می‌شود سالانه حدود ۸۲ تا ۸۳ میلیارد دلار یارانه انرژی در کشور توزیع می‌شود که بخش عمده آن مربوط به یارانه گاز است.
رفتار مصرفی مردم، راندمان پایین تجهیزات و تأسیسات، ساخت‌وسازهای غیراستاندارد و بدون عایق‌بندی مناسب و استفاده غیراستاندارد گاز در بخش کشاورزی مهمترین دلایل تأثیرگذار در میزان مصرف انرژی زیاد کشور به شمار می‌آید، گزارش صندوق توسعه ملی نیز حکایت از آن دارد که با ادامه روند کنونی، ایران تنها حدود یک دهه با تبدیل شدن از صادرکننده به واردکننده نفت فاصله دارد که تهدیدی جدی اقتصادی، سیاسی، امنیتی و ژئوپلیتیکی خواهد بود.
بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار فرصت صرفه‌جویی در حوزه مصرف انرژی در کشور وجود دارد که معادل ارزش فروش روزانه ۳.۵ میلیون بشکه نفت‌خام در طول یک سال است در این شرایط، کارشناسان راهکار کوتاه‌مدت برای رفع شدت مصرف انرژی را صرفه‌جویی و فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی مصرف بخصوص در مناطق پرمصرف می‌دانند.
لزوم ساماندهی مصرف بی‌رویه انرژی
حسن مرادی؛ کارشناس انرژی در گفتگویی در این باره اظهار می‌کند: مصرف ما بر خلاف بیشتر کشورهای جهان بسیار بی‌رویه، خارج از چهارچوب علمی و غیراستاندارد است بنابراین لازم است که این مسئله ساماندهی شود.
وی با اشاره به راهکارهای ساماندهی مصرف بخش خانگی یادآور می‌شود: یکی از مهمترین راهکارها خارج کردن ۳۵ میلیون بخاری غیراستاندارد از چرخه مصرف است همچنین شوفاژخانه‌های ادارات و شرکت‌های دولتی نیز پرت گرمایی بسیار بالایی دارند که باید به‌روزرسانی، عایق‌بندی و ایزوگام شوند.
این کارشناس انرژی می‌گوید: به‌کارگیری مجموعه این تدابیر از سوی دولت می‌تواند تا حدودی منجر به صرفه‌جویی در میزان مصرف و حل بخشی از مشکلات مربوط به انرژی در کشور شود.
وی اصلاح الگوی مصرف را یک ضرورت انکار نشدنی توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: سرعت اجرای طرح‌هایی که در زمینه اصلاح الگوی مصرف هنوز بسیار کم است، حتی در دوره‌های گذشته مجلس نیز بارها بر آن تاکید شده اما اقدام قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفته است، البته در مقطعی مانند زمستان به دلیل سرما و رشد مصرف، اقدامات مقطعی در دستور کار قرار می‌گیرد اما بلافاصله پس از رفع مشکل دوباره همه چیز به شرایط قبل بر می‌گردد در حالی که این بخش برای بخش خصوصی صرفه اقتصادی ندارد و بار اصلی اقدامات بر روی دوش دولت قرار دارد.
ذخیره‌سازی ۱۲۰ میلیون متر مکعب گاز در روز
بهینه‌سازی مصرف انرژی در برنامه هفتم جدی‌تر از گذشته پیش‌بینی شده زیرا نخستین حکمی که در برنامه هفتم بر روی آن تمرکز و احکام آن در مجلس تصویب شده «ذخیره‌سازی گاز طبیعی» است که این حکم در لایحه دولت بود و مجلس آن را کمی تقویت کرد بر این اساس قرار است در پایان برنامه هفتم، میزان تولید گاز از محل ذخیره‌سازی گاز طبیعی به ۱۲۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش پیدا کند.
شاخص ذخیره‌سازی گاز در دنیا از تقسیم میزان گاز ذخیره‌سازی شده به میزان کل مصرف گاز در طول سال به دست می‌آید که این عدد در دنیا به صورت متوسط، ۱۱ درصد است؛ یعنی کشورهای دنیا، در ماه‌های گرم، گاز را در مخازن زیرزمینی ذخیره و در ماه‌های سرد از این مخازن برداشت می‌کنند تا بتوانند افزایش مصرف در ماه‌های سرد را مدیریت کنند.
این عدد در ایران به یک و نیم درصد می‌رسد و به این معناست که کل میزان ذخیره‌سازی ما که در ۲ میدان سراجه قم و شوریجه اتفاق می‌افتد، به اندازه یک و نیم درصد مصرف گاز کشور است که از نظر امنیت انرژی در زمستان مشکل ایجاد می‌کند. در برنامه هفتم توسعه، طبق این مصوبه، این موضوع مورد توجه قرار گرفته شده که برای زمان اوج مصرف، ذخیره‌سازی گاز انجام شود.
همچنین کارشناسان معتقدند الگوی حکمرانی انرژی در کشور باید تغییر یابد به این معنا که در بخش‌هایی از کشور مانند بوشهر، هرمزگان، بخش جنوبی استان سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و جنوب فارس که دارای آب و هوای گرم و خشک است، به جای استفاده از گاز، از سایر منابع انرژی مثل برق استفاده شود؛ زیرا در زمستان مصرف برق در مقایسه با تابستان بسیار کمتر و تقریباً یک‌سوم است.
بر اساس این نظریه گسترش شبکه گازرسانی در بخش جنوبی کشور و همچنین وابستگی حدود ۷۰ درصدی نیروگاه‌های برق به گاز نیز نادرست است و در مقابل تأسیس نیروگاه‌های پراکنده برق و گسترش تجدیدپذیرها، توسعه نیروگاه‌های پایه‌گازی، تغییر الگوی ساخت نیروگاه برق و حرکت از گاز به سوی استفاده از زغال‌سنگ با توجه به وجود معادن فراوان توسعه‌نیافته زغال‌سنگ ضروری خواهد بود.
منبع خبر : سرمایه ایرانی
