با رونق گرفتن معاملات بورس کالا گواهی سپرده زعفران به عنوان یکی از روش‌های تامین مالی برای فعالان این صنعت مطرح و فعالان این صنعت به آن به‌عنوان گزینه‌ای جذاب رو آوردند، اما چندی‌پیش مطلبی تحت این عنوان که برخی از نهاد های مالی فعال در بازار سرمایه در خرید اوراق گواهی سپرده زعفران با مشکلاتی روبه‌رو شدند، بین فعالان بازار زمزمه شد.
پیگیری‌های خبرنگار هفته‌نامه اطلاعات بورس برای صحبت با مدیران شرکت‌ها و نهادهایی که گرفتار این موضوع شده بودند به جایی نرسید و کمتر کسی حاضر می‌شد در این خصوص اطلاعات بدهد. پیگیری‌های ما نشان داد اوراق گواهی سپرده مزیت‌های جذابی داشته، اول اینکه می‌توانست بخشی از تعهدات صندوق‌ها را به‌عنوان سهام ایفا کند، یعنی گواهی سپرده هم ردیف سهام ارزیابی می‌شود. دوم اینکه با خرید اوراق اختیار آن صندوق‌ها سود خود را در بازه حدود ۲۶ تا ۳۰ درصد تضمین می‌کردند. اما شهریورماه سال گذشته بورس‌کالا اوراق اختیار معامله را منتشر نکرد و به معنی این شد که با پایان قرارداد صندوق‌ها باید به تحویل فیزیکی زعفران‌ها اقدام می‌کردند. البته برخی از صندوق‌ها به ناچار مجبور به این اقدام شدند و با توجه به اینکه دوره انبار این محصول رو به پایان است، برخی از صندوق‌ها بدون سود حاضر به معامله این دارایی شده‌اند، چرا که پس از پایان دوره اعلام شده، انبار باید کل ارزش آن را در صندوق صفر ریال محاسبه کند و این سبب انجام معاملات با شرکت‌های همگروه یا مرتبط شده است و مشکلات عدیده‌ای برای آنها ایجاد کرده است.
حال سوال اینجاست که چرا یکباره انتشار این اوراق متوقف شد؟ یعنی سازمان بورس به این باور رسید انتشار گواهی سپرده و برگه اختیار بر روی کالای انحصاری نیاز به بازنگری دارد یا…؟
ما در هفته‌نامه اطلاعات بورس این موضوع را باز هم پیگیری می‌کنیم.
طلای سرخ ایران بسیار گرانبها و کمیاب است، بنابراین طبیعی است که با توجه به این ویژگی، تبدیل به زمینه سرمایه‌گذاری موفقی شود و عده بسیاری را متمایل به سرمایه‌گذاری در آن کند. صندوق زعفران از جمله صندوق‌های اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی به شمار می‌رود و با فراهم ساختن امکان سرمایه‌گذاری در این ادویه گرانبها، پتانسیل‌هایی برای کسب سود به سرمایه‌گذاران می‌دهد.
زعفران تداعی‌کننده ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ایران‌زمین، گران‌ترین محصول کشاورزی و همچنین نمونه بسیار خوبی از سودآوری، دوام و تولید کاربر محور است. در حال حاضر ایران با تولید بیش از ۹۱ درصد زعفران جهان، تولیدکننده برتر این محصول است. با کاهش شدید قیمت جهانی زعفران در دهه ۱۳۱۰، تولید زعفران در کشورهای اروپایی با توجه به بالا بودن هزینه‌های نیروی کار در این کشورها و همچنین پایین بودن سطح عملکرد زعفران، توجیه اقتصادی خود را از دست داد و در نتیجه میزان تولید کشورهای اروپایی، از جمله اسپانیا به شدت کاهش یافت.
در همین حال مناسب بودن شرایط کشت زعفران در ایران و پایین بودن دستمزد نیروی کار، به شکل‌گیری تقاضای جهانی برای تولید زعفران ایران کمک کرد و به مرور زمان ایران به تولیدکننده اصلی این محصول تبدیل شد.
بورس کالای ایران نیز در راستای کمک به اقتصاد ملی تصمیم گرفت با استفاده از پتانسیل‌های خود گامی عملی در جهت کمک به حل برخی از مشکلات موجود و گسترش بازار این محصول استراتژیک بردارد؛ این اقدام، راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی بر پایه دارایی زعفران نگین بود که به عنوان یکی از اقدامات مثبت و مؤثر برای بهبود بازار زعفران و کمک به جهانی‌سازی این محصول مطرح است.
معاملات طلای سرخ در تالار نقره‌ای
نخستین قرارداد آتی در دنیا به صورت سنتی روی محصولات کشاورزی صورت پذیرفت. در بورس کالای ایران نیز مطالعات گسترده‌ای روی دارایی‌های مختلف جهت پذیرش در قراردادهای آتی انجام شده که یکی از این دارایی‌ها در حوزه محصولات کشاورزی، زعفران است.
معاملات زعفران در بورس کالای ایران، هم به صورت گواهی سپرده کالایی و هم در بازار فیزیکی به صورت نقد، سلف و نسیه انجام می‌شود. به‌رغم اینکه ایران با تولید بیش از ۹۱ درصد از زعفران جهان، تولیدکننده اصلی این محصول است، در ساختار معاملات سنتی این دارایی امکان پوشش ریسک برای تولیدکنندگان و فعالان بازار زعفران وجود نداشت. به این خاطر، نگرانی از نوسانات قیمت این کالا همواره دغدغه فعالان این بازار بوده است. در همین راستا بورس کالای ایران درصدد برآمد تا با راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی زعفران به توسعه و رونق این بازار و رفع دغدغه فعالان در راستای مدیریت ریسک نوسانات قیمتی بپردازد.
نگاهی به آمار
میزان تولید زعفران در جهان و در ایران قابل توجه است؛ همین عوامل باعث می‌شود هر روز به تعداد سرمایه‌گذاران زعفران افزوده شود. صندوق زعفران مانند سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت عنوان ابزار مالی نوین در بورس کالا قرار می‌گیرد و سبدی متشکل از گواهی سپرده کالایی و اوراق مشتقه محصولات کشاورزی که مربوط به زعفران باشد را دارد. صندوق زعفران را از نوع صندوق‌های کالایی به شمار می‌آورند. اوراق مشتقه این صندوق به پشتوانه محصولات کشاورزی منتشر می‌شوند. به این معنا که ارزش و نوسان قیمت این اوراق وابسته به قیمت محصول موردنظر است.
مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق زعفران
کمک به بهتر شدن چرخه اقتصادی کشور و بهبود چرخه مالی تولید محصولات در کنار برخورداری از سود، از مزایای سرمایه‌گذاری در انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ویژه صندوق زعفران است.
سرمایه‌گذارانی که زعفران را برای ورود انتخاب می‌کنند به خوبی می‌دانند که این گیاه از محصولات باارزش و صادراتی است و می‌تواند برای‌شان پربازده باشد. هرگونه صادرات و افزایش فروش آن در داخل کشور می‌تواند ارزش اوراق وابسته به آن را بیشتر کند. علاوه بر بازدهی که به سرمایه‌گذاران می‌رسد، به دلیل خرید واحدهای سرمایه‌گذاری از طرف سرمایه‌گذاران، کشاورزان هم با تامین منابع مالی می‌توانند با خیالی آسوده‌تر به کاشت و برداشت این محصول بپردازند. این سرمایه‌گذاری از سالم‌ترین انواع سرمایه‌گذاری برای دستگاه اقتصادی یک کشور به حساب می‌آید. این که ما به طور مستقیم با انجام سرمایه‌گذاری مواجه نیستیم و از گزینه سرمایه‌گذاری غیر مستقیم بهره‌مند هستیم، مزایای بیشتری را برای ما به همراه دارد.
چرا آپشن زعفران رونق نگرفت
سلمان یزدانی، مدیر ابزارهای مشتقه کارگزاری پیشرو با بیان اینکه آپشن زعفران در حال حاضر وجود دارد، گفت: مساله‌ای که در اینجا مطرح است، این است که این آپشن از ابتدا رونقی نداشت، در حال حاضر نیز رونقی ندارد و معامله‌ای بر روی آن انجام نمی شود، این اتفاق به این دلیل است که به طور کلی اختیار معامله آپشن ابزار سختی است و حتی اگر نگاهی به خود بورس نیز بیندازیم، می بینیم که چندین سال طول کشید تا ارزش معاملات از مبالغی در حدود ۲، ۳میلیارد به صد میلیارد در حال حاضر برسد.
وی افزود: اما باز هم در این شرایط که بورس تا این اندازه پر رونق است، شاهدیم که از هر صد نفر حقیقی شاید هفتاد نفر این اوراق را نمی شناسند و اکثر حقوقی‌هایی که پرتفوهای سنگین دارند هیچکدام از اختیار استفاده نمیکنند و به این دلیل است که در ابتدا سخت است. دلیل بعدی آن است که در کالا چالشی مطرح است با عنوان اینکه در اوراق اختیار در زمان سررسید باید خود دارایی جابه‌جا شود، در سهام مشکلی وجود ندارد و شخص برگه سهمی دارد و در زمان سررسید خریدار به فروشنده می‌دهد، اما در اوراق کالایی باید کالا جابه‌جا شود.
مدیر ابزارهای مشتقه کارگزاری پیشرو بیان کرد: نمونه بارز آن این است که یکی از کارگزاری‌ها با یکی از شرکت‌های زعفران معامله‌ای بر روی اختیار انجام داده بودند و در زمان سررسید شرکت میزان زیادی زعفران به کارگزاری داد که به نوعی به درد کارگزاری نخورد و زعفران هم کالایی است که باید تحویل داده شود.
بنابراین به طور کلی آپشن بر روی زعفران رونق نگرفت اما کاری که سازمان کرد این بود که بر روی صندوق طلا و سکه این اوراق را منتشر کرد که به نسبت زعفران بسیار پرمعامله‌تر است اما آنها نیز مشکلاتی دارند از جمله آنکه امکان وثیقه نیست، یعنی باید پول گذاشته شود برای معامله و امکان استفاده از استراتژی‌ها وجود ندارد ولی روند، روندی خوب است و به نظر می‌رسد با شمشی که به خصوص در حال حاضر آمده است، به مرور بتوانند بازار را آموزش دهند و احتمالا اینها با رونق همراه می‌شود.
یزدانی ادامه داد: در نهایت به نظر می‌رسد ذات کالایی همچون زعفران برای این بازار نمی‌تواند مناسب باشد. کسی که اقدام به خرید زعفران کرده است باید این انتظار را داشته باشد که این اتفاق رخ دهد و همچنین به نظر می‌رسد در نهایت این اتفاق خوبی نبود و باعث شد دیگر کسی علاقه‌مند به کار کردن بر روی این آپشن نباشد. وی با اشاره به اینکه اوراق اختیار به طور کلی در تمام دنیا محدود به یکسری نماد پرمعامله است، یعنی در بورس آمریکا نیز تمام نمادها اولا اختیار ندارند و ثانیا پرمعامله نیستند، افزود: به این دلیل باید اینها بر روی نمادهایی منتشر شوند که بسیار پرمعامله هستند و زمانی اگر چیزی انحصاری باشد، احتمال شکست آن بسیار زیاد است و در حال حاضر اوراق آتی نسبت به اختیار بسیار بهتر است.
بنابراین طبیعتا اوراق اختیار را باید بر روی نمادهایی منتشر کنند که بسیار پرمعامله‌تر هستند مانند صندوق‌ها و شاید اگر اوراق آپشن زعفران بر روی صندوق سحرخیز منتشر می‌شد، بهتر بود.
- مرضیه حیدری – خبرنگار
- شماره ۴۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس
منبع خبر : سرمایه ایرانی
