به گزارش خبرگزاری سرمایه ایرانی، گردشگری فقرزدا که Pro-poor نامیده می‌شود گونه‌ای از گردشگری است که بیشترین دستاورد آن نصیب فقرا، محرومان و قشر کم در آمد نواحی گردشگری خواهد شد، این طرح از منظر استراتژیک با هدف« افزایش ثبات اقتصادی و کاهش اثرات منفی فرهنگ‌ها و محیط‌های محلی» به وجود آمد.
هدف گردشگری فقرزدا بهبود زندگی ساکنین مناطق کم برخوردار و کم درآمد از طریق کسب در آمد میلیارد دلاری این حوزه است، با آنکه این موضوع یک طرح ساده به نظر می‌رسد اما اجرا و پیاده سازی آن کار آسانی نیست و نیازمند برنامه‌رزی و همایت‌های از سوی دولت است.
رابطه بین گردشگری با فقر، رشد اقتصادی و نابرابری
گردشگری به دلیل درآمدزای بالا، کاربردی بودن، کمک به ایجاد تعادل در دستمزدها، تهیه سرمایه برای سرمایه گذاری در بخش‌های زیربنای، کمک به خلق پیوندهای ارتباطی در درون بخش‌های اقتصادی، ایجاد اشتغالی که برای تمامی سطوح و طبقات اجتماع دارد و همچنین به دلیل نقشی که در توزیع عادلانه درآمد و هدایت پول از سمت طبقات ثروتمند و متوسط اجتماع به جوامع روستای و فقیر ایفا می‌کند، فرصت‌های طلای را در اختیار بشریت گذاشته و بدین وسیله می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود اقتصاد کشورهای کمتر توسعه یافته داشته باشد، به طوری که امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از آن در جهت کاهش فقر استفاده می‌شود.
حال با توجه به آنکه ایران کشوری چهار فصل با طبیعت و مناظر بکر گردشگری است پس لازمه است به این موضوع به عنوان یک عامل کمکی به اقتصاد کشور پرداخت البته نه گردشگری که امروز به عنوان یک کالای لوکس در نظر گرفته شده است و تنها قشری از جامعه می‌توانند از آن برخوردار شوند بلکه گردشگری که علاوه بر آنکه در مناطق محروم و کم برخورداری که دارای فضا و مکان‌های بکر گردشی هستند اشتغالزایی و کار آفرینی توسط خود محلی‌ها و ساکنین آنها انجام شود تمامی اقشار جامعه هم بتوانند از این حوزه بهره‌مند شود.
در این خصوص رحمانی موحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگر ی اظهار می‌کند: امروز اثبات شده که گردشگری یک صنعت مهم در فقر زدایی، اشتغالزایی و درآمدزایی است و کشورهای مختلف توانسته‌اند با استفاده از این صنعت بخش قابل توجهی از درآمدهای خود را تأمین کنند.
وی در ادامه می‌گوید: این گونه به نظر می‌رسد که برنامه ششم توسعه نیز کمک بسیار بزرگی به توسعه گردشگری خواهد کرد چراکه احکام بسیار مناسبی برای توسعه گردشگری در برنامه ششم توسعه ابلاغ شده است، همچنین تعامل با کشورهای هدف، تعامل با جوامع محلی، توزیع سفر، افزایش همکاری با مراکز مختلف، افزایش همکاری با بخش خصوصی، استفاده از ظرفیت‌های بالای بخش خصوصی، به روز کردن قوانینی و مقررات گردشگری و غیره از مهمترین برنامه‌هایی است که سازمان آنها را با هدف توسعه گردشگری دنبال می‌کند.
رونق گردشگری موجب افزایش گردش مالی خواهد شد
رضا نصر اصفهانی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در گفتگویی اظهار می‌کند: در اقتصاد کشور جریان پولی از اهمیت بسیاری برخوردار است، حال پولی که به وسیله یک گردشگر خارجی وارد کشور می‌شود علاوه بر آنکه بین عوامل اقتصادی توزیع می‌گردد، یک توزیع درآمد هم خواهد داشت.
وی اضافه می‌کند: رشد اقتصادی و نحوه توزیع درآمدهای حاصل از آن در بین اقشار مختلف جامعه دو گام مهم و مؤثر در توسعه کشورها هستند، که حوزه گردشگری این دو گام را به صورت همزمان یعنی هم به‌شکل مشخصی فروش کالا و خدمات به خارج از کشور و هم توزیع درآمد بین عوامل اقتصاد را باهم انجام می‌دهد که این خود باعث بهبود ضریب جینی کشورهایی شده که صنعت گردشگری یک جایگاه مشخص و قابل توجهی در تولید ناخالص آنها پیدا کرده است.
اهمیت ارزش افزوده حاصل از گردشگری
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان درباره ارتباط ضریب جینی و گردشگری می‌گوید: ضریب جینی یعنی اینکه چند درصد از جمعیت کشور، چند درصد از درآمد کشور را دارند لذا این خود منجر به کاهش فاصله نابرابری و نا ترازی توزیع درآمد در کشور می‌شود که یک اصل بسیار مهم در اقتصادهای منطقه‌ای است و به جای آنکه یک در آمد کلان به وسیله یک شرکت خصوصی و یا خود دولت وارد و بعد بین اقتصاد توزیع گردد در صنعت گردشگری عوامل اقتصادی به شکل مشخصی از این بخش بهره‌مند خواهند شد که می‌توان گفت گردشگری خود موجب درآمد خواهد شد و حتی به صورت غیر ارادی بر این موضوع تأثیر گذار است.
نصر اصفهانی اظهار می‌کند: بهانه‌های تولیدی در بخش‌هایی همچون سوغات و از این قبیل موضوعات وجود دارد اما زمانیکه تقاضاهای این چنینی توسط یک هتل که خود به دلیل داشتن پرسنل پایه اولیه برای تأمین مالی آنها خواهد بود چرا که گردشگر با مراجعه به اقامت‌گاه و یا هتل یکسری نیازهای خود را مانند خرید کالا، سوغات و تهیه غذا با پرداخت ارزش افزوده رفع می‌کند که همان ارزش افزوده خود کمک کننده به عوامل اقتصادی است، همین موضوع موجب به وجود آمدن توزیع درختی در بین تعداد بسیاری از شاغلین موجود در آن شهر خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: گردش مالی ایجاد شده چرخه‌ای به وجود می‌آورد که یکی از ارکان رفع بهبود در آمد سرانه دهک‌های مختلف درآمدی در کشور و مناطق کم برخوردار است، برای مثال امکان دارد فردی که به‌عنوان پرسنل خدماتی داخل هتل کار می‌کند در دهک سه، صاحب هتل در دهک ۱۰، رستوران دار در دهک هفت و آشپز در دهک شش درآمدی باشد به همین دلیل کم کم مبلغ دریافتی بین دهک‌های مختلف توزیع می‌گردد.
توزیع مستقیم ارزش افزوده حاصل از گردشگری بین عوامل اقتصادی و دهک‌های درآمدی
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان اضافه می‌کند: اگر حوزه گردشگری را با یکی از حوزه‌های صادراتی مانند فرش در نظر بگیریم می‌بینیم که در صادرات فرش در قدم اول پول حاصله از آن به دهک ۱۰ درآمدی می‌رسد و بعد از آن در صورت سرمایه‌گذاری ارزش افزوده آن به دیگر دهک‌ها خواهد رسید اما در حوزه گردشگری ارزش افزوده مستقیم بین عوامل اقتصادی و دهک‌های درآمدی توزیع می‌گردد که این خود به‌عنوان یک نکته برای اقتصاد کشور بسیار با اهمیت است.
وی عنوان می‌کند: زمانیکه یک گردشگر در یک مکان می‌خواهد گردش داشته باشد باید در آنجا الگوی بازدید ایجاد شده باشد حال با تغییر تعریف گردشگری که در گذشته تنها به جاهای خوش آب و هوا اطلاق می‌شد اما در حال حاضر حتی مناطق بیابانی هم جز محدوده‌های گردشی حساب می‌شوند و روستاهای در این محدوه‌ها داریم که پتانسیل فراهم می‌کنند اقامت برای گردشگران ایجاد کنند که اگر این کار به صورت صحیح انجام شود باعث ایجاد خلق ارزش افزوده خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه می‌دهد: موضوع اصلی در گردشگری این است که اول تعریف صحیحی از این مطلب داشته باشیم و دوم اینکه نقطه‌یابی درست برای اجرای این موضوع مشخص کنیم، یکی از موارد با اهمیت موضوع امنیت و بالا بردن سطح آگاهی ساکنین مناطق گردشگری و نواحی اطراف آنها است چرا که ما بدون توجه به این ارکان نمی‌توانیم برنامه‌ای را طرح‌ریزی کنیم.
نصر اصفهانی اضافه می‌کند: حال کافی است با طرح‌ریزی و اجرای برنامه امنیت آن منطقه که ممکن است یک شهر بزرگ و یا کوچک باشد تحت شعاع قرار گیرد که این خود موجب روبرو شدن با یک بازخورد نامناسب خواهد شد، اگر این طرح‌ها در دانشگاه‌ها با انجام تحقیقات و ارائه ایده از سوی دانشجویان باشد و بعد از تأیید آن طرح‌ها را به آژانس‌های گردشگری ارائه دهند باعث ایجاد یک زنجیره ارزش خواهد شد.
وی اظهار می‌کند: در آمد سرانه یعنی ارزش افزوده حاصل از فعالیت‌های مختلف اقتصادی که بین عوامل اقتصادی توزیع می‌شود که با فروش محصولات ارزش افزوده بیشتری ایجاد خواهد شد، ارزش افزوده به‌وسیله توزیع درختی که خود یک مکانیزم توزیع مالی است اتفاق خواهد افتاد، حال حاصل این موضوع افزایش درآمد شهروندان و ساکنین آن مناطق و رهایی از عوامل فقر خواهد بود، چرا که با فقر افزایش درآمد سرانه از بین خواهد رفت.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در پایان می‌گوید: گردشگری باید مبتنی بر تغییر درآمد سرانه ساکنین مناطق کم برخوردار، افزایش سطح آگاهی ساکنین و تأمین امنیت این مناطق باشد چرا که اگر این اتفاقات رخ ندهد تنها در قالب طرح یک بار مصرف امکان اجرایی شدن دارد و حتی ممکن است تنها یک طرح باقی بماند و به مرحله اجرایی نرسد.
گردشگری کالای لوکس تفریحی
مرتضی افقه، اقتصاد دان در گفتگویی اظهار می‌کند: گردشگری که معمولاً ثروتمندان می‌توانند آن را مصرف کنند یک کالای لوکس به شمار می‌رود، اما اگر هدایت شده باشد می‌توان در جهت کاهش فقر و نابرابری از آن استفاده کرد.
وی اضافه می‌کند: از آنجایی که بیشتر مناطق گردشگری کشور در ناحیه‌های محروم هستند می‌توان با آموزش صحیح مردم و ساکنین این مناطق، سرمایه‌گذاران را رونق بخشید تا ساکنین نیز منتفع شوند.
کار آفرینی ساکنین مناطق محروم و بکر با پیاده‌سازی گردشگری محلی
اقتصاد دان ادامه می‌دهد: موارد بسیاری برای راه‌اندازی گردشگری محلی در مناطقی همچون زاگرس و مرزی جنوبی داریم که در صورت آموزش‌های لازم و صحیح به ساکنین این مناطق و همچنین با همکاری و کمک دولت در بازسازی منازل و تبدیل آنها به بومگردی‌های محلی برای ارائه خدمات اسکان و تور گردانی توسط جوانان آنها می‌توانیم این ناحیه‌ها را به مناطق گردشگری محلی با کسب در آمد برای ساکنین و جوانان آنها داشته باشیم.
افقه می‌گوید: رونق گردشگری فقرزدا در مناطق محروم علاوه بر آموزش به میزبان، ضوابطی همچون صدمه و آسیب وارد نکردن به محیط زیست این مناطق و همچنین احترام و لطمه وارد نشدن به ارزش‌ها، اعتقادات، گرایشات مذهبی، سنتی، اجتماعی و فرهنگی این نواحی را در بر می‌گیرد، به همین خاطر گردشگری فقرزدا را می‌توان یک بسته‌بندی از گردشگری دانست.
افزایش گردشگری در مناطق محروم
وی اظهار می‌کند: اقتصاد یعنی در کنار افزایش تولید ملی توانایی توزیع آن را هم داشته باشیم، با آنکه در کشور با فروش نفت رشد اقتصادی خوبی داریم اما متأسفانه توزیع آن به درستی انجام نمی‌شود؛ گردشگری فقرزدا را می‌توان توزیع در آمد مجدد دانست درواقع ثروتمندان درآمد کسب شده خود را به مناطق محروم می‌برند و مردم این مناطق با ارائه یکسری خدمات به درآمدهای جدیدی می‌رسند و این کار خود در واقع در جهت عدالت اجتماعی نیز خواهد بود علاوه بر اینکه تولید ملی به‌دلیل گردشگری افزایش پیدا می‌کند توزیع درآمد نیز بهبود پیدا خواهد کرد و موجب کاهش فقرا و کم شدن قشر فقیر تبعات سیاسی، اجتماعی و دیگر مشکلات کاهش خواهد یافت.
اقتصاددان ادامه می‌دهد: می‌توانیم همانند کشورهای آفریقای که این طرح را انجام و در آن نیز موفق بوده‌اند با انجام یکسری برنامه‌ریزی و شرایط صحیح گفته شده این طرح را در مناطق محروم و کم برخوردار کشور پیاده‌سازی کنیم، اما نه آنکه مانند جزایر کیش و قشم سرمایه‌گذارانی را برای احداث هتل جذب کنیم و مردمان این مناطق مجدد برای خدمت‌گذاری و کارگری در این هتل‌ها مشغول به کار شوند چرا که این کار خود مجدد موجب دوقطبی شدن خواهد شد و هیچ سود و کارآفرینی برای مردمان این نواحی نخواهد داشت.
زمان‌بر اما موفق و کارساز بودن اجرای برنامه گردشگری فقرزدا
افقه عنوان می‌کند: از آنجایی که این گونه طرح و برنامه‌ریزی‌ها اول توسط مسئولین محلی پذیرفته و بعد از پذیرش در یک مقیاس کوچک انجام شود و به مرور به یک پهنای بزرگ‌تری گسترش داده شود اجرا و پیاده‌سازی آن مدتی طول خواهد کشید، حال اجرا سازی این برنامه‌ها باید در مناطقی همانند زاگرس، سرودشت، ایلام و لرستان که جز زیباترین و بکرترین مناطق کم برخوردار حساب می‌شوند عملیاتی گردد.
وی در پایان می‌گوید: اگر این برنامه‌ریزی‌ها مانند یک بسته کامل گردشگری فقرزدا باشند می‌توان با استفاده از آمایش سرزمینی که خود باعث بهبود و صعودی شدن درآمدها می‌شود فضای دوقطبی ایجاد شده بین مناطق محروم و ثروتمند در دیگر نقاط کشور را به حداقل خود برسانیم.
به گزارش سرمایه ایرانی، گردشگری فقرزدا که با هدف کاهش و از بین بردن فقر در مناطق گردشگری کشور مطرح شده است نیازمند برنامه‌ریزی‌های منظم و کارشناسی شده است چرا که هدف این طرح از بین بردم فقر در این نواحی است و نه با وارد کردن سرمایه‌گذارانی باعث فقر بیشتر و تبدیل ساکنین این مناطق به کارگران شود علاوه بر آن باید به این نکته توجه کرد که انواع گردشگری با موانع و مشکلاتی همراه خواهد بود که در صورت عدم مدیریت صحیح می‌تواند اثرات زیان باری را به‌دنبال داشته باشد به همین خار لازم است به نکات و چالش‌های آن دقت لازم را داشت و برنامه‌ریزی‌های صحیحی برای آن در نظر گرفته شود.
حال ممکن است توجه به یکسری موارد مانند لزوم وجود الزامات قوی اخلاقی، مسائل فقرا باید با راهبردهای تصمیم‌گیری با تاکید بر برنامه‌ریزی مشارکتی‌تر تلفیق شود، نقش مهم دولت در فراهم کردن کیفیت بالای آموزش برای ارتقا مهارت جوامع محلی جهت کمک مؤثر به اقتصاد کشور، حداکثر استفاده از عرضه و کارکنان محلی، ایجاد توسعه زیر ساخت‌ها، ایجاد زمینه مناسب اشتغال برای قشر کم‌برخوردار، تشویق عرضه کنندگان محلی جهت تأمین کالا و خدمات در حد توان، ایجاد انگیزه کافی در بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در مناطق محروم گردشگری، افزایش سطح آگاهی ساکنین محلی و تأثیر گردشگری بر درآمد و همچنین آموزش و برای بالا بردن مهارت آنان بتوانند راهکار و عوامل راهگشا برای اجرا سازی بهتر این طرح باشند.
منبع خبر : ایمنا
