بادهایی که تهران را خاک‌نشین می‌کند
به گزارش پایگاه خبری سرمایه ایرانیاز تهران، در پی تغییرات گسترده اقلیمی طی دهه‌های اخیر، الگوهای گردش جوی در منطقه غرب آسیا دستخوش دگرگونی‌هایی و منجر به شکل‌گیری و گسترش کانون‌های جدید گرد و غبار و افزایش شدت و فرکانس انتقال ذرات آلاینده و ریزگردها به مناطق شهری شده‌اند.
خشک شدن بستر رودخانه‌ها و تالاب‌ها در مناطق جنوبی و غربی ایران که حاصل کاهش بارندگی و افزایش دماست، زمینه مساعدی برای بلند شدن ذرات خاک فراهم کرده و بادهای غالب، این آلاینده‌ها را به سمت کلان‌شهرهایی چون تهران هدایت می‌کند که چالشی نوظهور در مدیریت کیفیت هوا و سلامت عمومی محسوب می‌شود.
افزایش گرد و غبار در تهران موجب شده است بار دیگر موضوع تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا در این کلان‌شهر مورد توجه قرار گیرد.
هرچند این دو بحران به‌ظاهر مستقل‌اند، اما در واقع ارتباطی عمیق و پیچیده با یکدیگر دارند، با گرم‌تر شدن زمین و برهم خوردن تعادل‌های طبیعی، شرایطی فراهم می‌شود که نه‌تنها آلودگی هوا را تشدید بلکه منابع تازه‌ای از آلاینده‌ها را نیز وارد جو می‌کند.
یکی از مهمترین پیامدهای تغییرات اقلیمی، افزایش دمای زمین است، این افزایش دما موجب پایداری بیشتر لایه‌های جوی و بروز پدیده‌هایی مانند وارونگی دما می‌شود.
در چنین شرایطی لایه‌ای از هوای گرم روی هوای سردتر و آلوده‌تر قرار می‌گیرد و مانع از جابه‌جایی آن می‌شود. در نتیجه، آلاینده‌ها در نزدیکی سطح زمین حبس می‌شوند و غلظت آن‌ها به‌طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.
تبعات روند رو به رشد بیابان‌زایی
زهره عبادتی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در حال حاضر شاهد روند رو به رشد بیابان‌زایی هستیم، بعضی تالاب‌های خشک به کانون‌های فعال گرد و غبار تبدیل شده است که با هر بار وزش باد، حجم زیادی از ذرات معلق از این محل وارد هوای تهران می‌شود.
وی با بیان اینکه منشأ گرد و غباری که در روزهای اخیر وارد تهران شده بیشتر از تالاب صالحیه در مرز استان‌های البرز و قزوین است، می‌افزاید: مناطقی در داخل استان تهران همچون شهرستان‌های ملارد و ورامین نیز به کانون‌های محلی گرد و غبار تبدیل شده است و این وضعیت تا پایان تابستان ادامه دارد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران با اشاره به اینکه گرد و غبار با وزش باد شکل می‌گیرد و مهار آلودگی آن دشوارتر آلودگی وارونگی دما است، می‌گوید: آلودگی هوای زمستان به‌دلیل پدیده وارونگی دما رخ می‌دهد که منابع آلاینده آن خودروها و صنایعی هستند که می‌توان آن‌ها را کنترل کرد.
تغییرات اقلیمی الگوهای جریان باد را دگرگون می‌کند، این تغییرات می‌تواند موجب انتقال آلاینده‌ها از یک منطقه به منطقه دیگر شود؛ به‌ویژه در مورد ریزگردهای فرامرزی که از کشورهای همسایه نیز وارد ایران می‌شود و کیفیت هوای مناطق مرکزی و شرقی کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.
عبادتی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر برای رفع مشکل آلودگی گردوغبار باید به سمت تأمین حقابه تالاب‌ها حرکت کنیم و این محدود به تهران، نیست و لازم است در استان‌های دیگر که تالاب با منشأ گرد و غبار دارند نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: یکی از مهمترین اقدامات تقویت اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی است که هم‌اکنون توسط ادارات منابع طبیعی انجام می‌شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران عنوان می‌کند: تغییرات اقلیمی با کاهش بارندگی و افزایش خشکسالی، پوشش گیاهی را از بین میبرد و گیاهان که نقش مهمی در تثبیت خاک دارند، وقتی نابود می‌شوند، زمین به بستری برای تولید گرد و غبار تبدیل می‌شود و این ذرات معلق که یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند، به‌راحتی با وزش باد وارد جو می‌شوند و کیفیت هوا را کاهش می‌دهند.
عبادتی تاکید می‌کند: افزایش دما و خشکی هوا احتمال وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها و مراتع را بالا میبرد، این آتش‌سوزی‌ها حجم عظیمی از دود، ذرات معلق و گازهای آلاینده را وارد جو می‌کند و به‌ویژه در مناطق شهری، اثرات مخربی بر سلامت عمومی دارد.
دلایل افزایش کانون‌های گرد و غبار در اطراف تهران
فاطمه کریمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز به خبرنگار ایمنا عنوان می‌کند: کانون‌های گرد و غبار در اطراف تهران به دلیل وزش بادهای شدید فعال شده‌اند به همین دلیل با توده‌های غلیظ گرد و خاک تشکیل شده است و در مناطق جنوبی و جنوب‌شرقی تهران، ذرات معلق در هوا را افزایش داده‌اند، این مسئله در نتیجه تغییرات اقلیمی بوده که در بسیاری از نقاط جهان، رخ داده است.
وی با بیان اینکه ایران در منطقه‌ای با بارندگی اندک و منابع آبی محدود، در معرض آسیب ناشی از گرد و غبار قرار دارد، می‌افزاید: در حال حاضر بخش‌های گسترده‌ای از کشور از جمله استان و شهرهای مجاور با پدیده گرد و غبار روبه‌رو هستند.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران عنوان می‌کند: این ریزگردها در فصل‌های گرم سال به دلیل تغییرات اقلیمی، خشکسالی و کم‌آبی به شدت افزایش پیدا می‌کند، به ویژه اینکه در سال‌های اخیر میزان بارندگی در کشور روندی نزولی داشته که نتیجه آن شکل‌گیری کانون‌های فعال گرد و غبار شده است.
کریمی تصریح می‌کند: تغییرات اقلیمی الگوهای جریان باد را دگرگون می‌کند، این تغییرات می‌تواند موجب انتقال آلاینده‌ها از یک منطقه به منطقه دیگر شود؛ به‌ویژه در مورد ریزگردهای فرامرزی که از کشورهای همسایه نیز وارد ایران می‌شود و کیفیت هوای مناطق مرکزی و شرقی کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.
تغییرات اقلیمی با کاهش بارندگی و افزایش خشکسالی پوشش گیاهی را از بین میبرد و گیاهان که نقش مهمی در تثبیت خاک دارند، وقتی نابود می‌شوند، زمین به بستری برای تولید گرد و غبار تبدیل می‌شود و ذرات معلق که یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند به‌راحتی با وزش باد وارد جو می‌شوند و کیفیت هوا را کاهش می‌دهند
وی می‌گوید: تغییرات اقلیمی نه‌تنها بستر مناسبی برای ماندگاری و گسترش آلودگی هوا فراهم می‌کند، بلکه یک منبع جدید آلودگی است و مقابله با این چرخه معیوب، نیازمند برنامه‌ریزی هوشمندانه، همکاری منطقه‌ای و بازنگری در سیاست‌های زیست‌محیطی، انرژی و توسعه شهری است.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران خاطرنشان می‌کند: برای مقابله با این پدیده، باید به راهکارهایی در سطح ملی و منطقه‌ای از جمله احیای رودخانه‌ها و تالاب‌ها، جلوگیری از خشک‌شدن آن‌ها، همکاری با کشورهای همسایه برای مهار کانون‌های فرامرزی گرد و غبار و تثبیت شن‌های روان اندیشید.
کریمی بر اهمیت اقدامات میان‌مدت و بلندمدت تأکید می‌کند و می‌گوید: باید توجه داشت که شرایط افراطی آب‌وهوایی همچون گرمای شدید یا سرمای ناگهانی، مصرف انرژی را افزایش می‌دهد، این افزایش مصرف، به‌ویژه در نیروگاه‌های فسیلی به معنای تولید بیشتر آلاینده‌ها و تشدید آلودگی هوا است، بنابراین اقداماتی که می‌تواند در کاهش اثرات این بحران مؤثر باشد باید در دستور کار قرار بگیرد.
وی اضافه می‌کند: برای نمونه ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرهای آلوده،، کاشت گونه‌های سازگار با اقلیم خشک، توسعه پوشش گیاهی مقاوم، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و کنترل ساخت‌وسازهای بی‌رویه در حاشیه شهرها، مدیریت هوشمند منابع آب باید مورد توجه قرار گیرد.
مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به آلودگی هوای تهران اظهار کرده است «آنچه امروز با آن روبه‌رو هستیم تنها ناشی از ترافیک یا پدیده وارونگی دما نیست؛ بلکه بخش قابل‌توجهی از آن به کم‌آبی و خشکسالی بازمی‌گردد.
وی عنوان می‌کند: باید با توسعه فضای سبز و مصرف بهینه آب، در برابر آلودگی هوا ایستادگی کرد، البته خشکی هوا تنها محدود به ایران نیست و کشورهای همسایه نیز با این چالش روبه‌رو هستند، بنابراین، برنامه‌ریزی دقیق و جامع برای مقابله با این بحران، ضرورتی انکارناپذیر است.»
به گزارش ایمنا، در شرایطی که تغییرات اقلیمی به عاملی تعیین‌کننده در شکل‌گیری و گسترش کانون‌های گرد و غبار در ایران تبدیل شده است، بررسی پیوند میان خشکسالی، بی‌آبی تالاب‌ها و رودخانه‌ها و شدت گرفتن بادهای حامل آلاینده‌ها، ضرورتی جدی برای سیاست‌گذاری‌های محیط‌زیستی و شهری محسوب می‌شود.
پایتخت ایران نه‌تنها قربانی شرایط جوی جدید، بلکه نمادی از پیامدهای خاموش تغییرات اقلیمی است که اگر بدون مداخله علمی، زیربنایی و بین‌دستگاهی باقی بماند، فرداهایی پرغُبارتر در انتظار خواهد بود.
منبع خبر : ایمنا
