تجارت بین‌المللی و صادرات ایران با وجود تحریم‌ها همچنان در حال افزایش است

به گزارش خبرگزاری سرمایه ایرانی، صادرات ایران به قاره آمریکا در سال‌های اخیر، شاهد تحولات قابل توجهی بوده است که این تحولات، تحت تأثیر تغییرات سیاسی، تحریم‌های بین‌المللی و استراتژی‌های تجاری اتخاذ شده توسط دولت ایران، شکل گرفته‌اند. علی‌رغم محدودیت‌های ناشی از تنش‌های بین‌المللی و فشارهای اقتصادی، ایران توانسته است در برخی از بخش‌ها، رشد چشمگیری را در صادرات به کشورهای قاره آمریکا تجربه کند. این گزارش به تحلیل دقیق‌تر روند صادرات، چالش‌های اساسی پیش‌روی توسعه تجارت و فرصت‌های بالقوه‌ای که می‌توانند در آینده به گسترش روابط تجاری کمک کنند، می‌پردازد.

روند کلی صادرات ایران به قاره آمریکا: تغییرات و تحولات

بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط مدیرکل دفتر اروپا و آمریکای سازمان توسعه تجارت ایران، صادرات ایران به قاره آمریکا در سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴ میلادی) نسبت به سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳ میلادی)، با یک رشد چشمگیر معادل ۴.۵ برابری روبه‌رو شده است این افزایش قابل توجه، در حالی رخ داده است که تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران همچنان به قوت خود باقی هستند. این امر نشان‌دهنده تمرکز راهبردی دولت ایران بر گسترش روابط تجاری با کشورهایی است که خارج از حوزه نفوذ مستقیم آمریکا قرار دارند و تلاش برای ایجاد تنوع در بازارهای هدف صادراتی خود.

همچون صادرات ایران به کشورهایی نظیر ونزوئلا، برزیل و آرژانتین در طول این دوره، افزایش قابل توجهی را تجربه کرده است. این کشورها با توجه به روابط سیاسی و اقتصادی نسبتاً مستحکم با ایران، به عنوان مقاصد اصلی صادراتی برای کالاهای ایرانی در قاره آمریکا محسوب می‌شوند.

در مقابل، مبادلات تجاری مستقیم ایران با ایالات متحده آمریکا که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین شریان‌های اقتصادی برای ایران بود، به طور چشمگیری کاهش یافته است. بر اساس آمار منتشر شده توسط دفتر آمار آمریکا، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در ۱۱ ماهه سال ۲۰۲۳ به تنها ۵۰.۵ میلیون دلار رسیده است که در مقایسه با دوران قبل از اعمال تحریم‌ها، همچون، سال ۲۰۱۷ که حجم مبادلات تجاری بالغ بر ۲۲۰ میلیون دلار بود، کاهشی حدود ۷۷ درصدی را نشان می‌ده این کاهش عمده، به دلیل اعمال تحریم‌های یکجانبه از سوی آمریکا و ایجاد محدودیت‌های شدید بانکی و مالی برای شرکت‌ها و افراد ایرانی صورت گرفته است.

محوریت صادرات به آمریکای لاتین، فرصت‌ها و چالش

یکی از مهم‌ترین راهکارهایی که ایران برای کاهش تأثیرات منفی تحریم‌ها بر اقتصاد خود اتخاذ کرده است، تقویت و توسعه روابط تجاری با کشورهای آمریکای لاتین بوده است. در این میان، ونزوئلا به عنوان یکی از شرکای کلیدی ایران در قاره آمریکا مطرح شده است و نقش بسیار مهمی در تسهیل صادرات ایران به این منطقه ایفا می‌کند. بر اساس اعلام سازمان توسعه تجارت، ایران و ونزوئلا در حال نزدیک شدن به مرحله اجرای توافق تجارت آزاد هستند که این توافق می‌تواند زمینه‌ساز افزایش قابل توجه صادرات ایران به این کشور و سایر کشورهای منطقه شود

از جمله کالاهای صادراتی ایران به کشورهای آمریکای لاتین می‌توان به تجهیزات پزشکی و دارویی، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، محصولات فولادی و فلزی، مواد شیمیایی و محصولات کشاورزی اشاره کرد همچون، صادرات ایران به برزیل در بخش فولاد و فلزات، و به آرژانتین در حوزه محصولات کشاورزی، روند رو به رشدی داشته است. علاوه بر این، صادرات خودرو و قطعات یدکی نیز در برخی از کشورهای آمریکای جنوبی همچون پرو و شیلی در حال گسترش است و می‌تواند به عنوان یکی از منابع درآمدی مهم برای ایران در این منطقه مطرح شود.

تضاد آماری در مبادلات با ایالات متحده: واقعیت‌ها و ابهامات

با وجود کاهش کلی تجارت دوطرفه بین ایران و آمریکا، برخی از آمارها نشان‌دهنده رشد محدود در برخی از بخش‌های خاص است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده در سال ۲۰۲۴، صادرات آمریکا به ایران در دو ماهه اول سال ۲۰۲۴ نسبت به دوره مشابه در سال ۲۰۲۳، با رشد ۷۴ درصدی روبه‌رو شده است که این افزایش عمدتاً شامل کالاهای کشاورزی همچون پوره موز، آناناس و لیچی بوده است. از سوی دیگر، واردات ایران از آمریکا در همین دوره ۱۳۰ درصد افزایش یافته است که بیانگر وابستگی مداوم ایران به برخی از کالاهای وارداتی ضروری مانند دارو و تجهیزات پزشکی است.

این تضاد آماری نشان می‌دهد که علی‌رغم وجود تحریم‌های گسترده، مبادلات غیرمستقیم از طریق کشورهای ثالث یا استفاده از مکانیسم‌های مالی خارج از دسترس بانک‌های آمریکایی، همچنان ادامه دارد. همچون، برخی از شرکت‌های ایرانی از طریق کشورهایی مانند عراق یا امارات متحده عربی، کالاهای آمریکایی را وارد می‌کنند و این امر باعث می‌شود که آمار دقیقی از حجم واقعی تجارت بین دو کشور در دسترس نباشد.

چالش‌های پیش‌روی صادرات ایران به قاره آمریکا، موانع و محدودیت‌ها

تحریم‌های اقتصادی و تجاری اعمال شده توسط ایالات متحده آمریکا، همچنان به عنوان بزرگ‌ترین مانع برای گسترش تجارت ایران با کشورهای قاره آمریکا به شمار می‌روند. این تحریم‌ها باعث ایجاد محدودیت‌های شدید برای شرکت‌های ایرانی در زمینه دسترسی به بازارهای بین‌المللی، انتقال وجوه و انجام معاملات تجاری می‌شوند. همچنین، کشورهای آمریکای لاتین نیز تحت فشار واشنگتن، تمایل کمتری به تقویت روابط تجاری با ایران نشان می‌دهند، زیرا نگران از دست دادن روابط خود با آمریکا و مواجهه با تحریم‌های ثانویه هستند.

عدم دسترسی به سیستم‌های پرداخت بین‌المللی همچون سوییفت (SWIFT)، تسویه حساب‌های تجاری را با مشکلات جدی مواجه کرده است. شرکت‌های ایرانی نمی‌توانند به راحتی وجوه خود را به حساب‌های خارجی منتقل کنند و بالعکس، و این امر باعث می‌شود که انجام معاملات تجاری با کشورهای دیگر بسیار دشوار و پرهزینه شود.

کشورهای آمریکای لاتین بیشتر تمایل دارند با شرکای سنتی خود همچون چین و روسیه تجارت کنند، زیرا این کشورها از قدرت اقتصادی و سیاسی بیشتری برخوردار هستند و می‌توانند شرایط بهتری را برای تجارت ارائه دهند. این امر فضای رقابتی سختی را برای ایران ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که شرکت‌های ایرانی برای ورود به این بازارها با موانع بیشتری روبه‌رو شوند.

فرصت‌های پیش‌روی صادرات ایران به قاره آمریکا، پتانسیل‌ها و امکانات

امضای توافق‌های تجارت آزاد با ونزوئلا و برخی از کشورهای دیگر در منطقه آمریکای لاتین، می‌تواند در درازمدت، بازارهای جدیدی را برای کالاهای ایرانی باز کند. این توافق‌ها می‌توانند تعرفه‌های گمرکی را کاهش دهند، موانع تجاری را از بین ببرند و شرایط بهتری را برای صادرات کالاهای ایرانی به این کشورها فراهم کنند.

تمرکز بر صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا همچون تجهیزات پزشکی پیشرفته، فناوری‌های نوین و دانش‌بنیان، و خدمات مهندسی، می‌تواند جایگاه ایران را در بازارهای آمریکای لاتین تقویت کند. این محصولات و خدمات می‌توانند به عنوان جایگزینی برای کالاهای سنتی صادراتی ایران مطرح شوند و باعث افزایش درآمدهای صادراتی کشور شوند.

ایران می‌تواند از تجربه و تخصص خود در حوزه نفت و گاز برای همکاری با کشورهایی که دارای منابع غنی انرژی هستند، همچون ونزوئلا و برزیل، استفاده کند. این همکاری می‌تواند شامل سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اکتشاف و استخراج نفت و گاز، ارائه خدمات فنی و مهندسی، و آموزش نیروی انسانی باشد.

مقایسه با دوره‌های گذشته: تحولات و تغییرات

صادرات ایران به قاره آمریکا در دهه ۸۰ خورشیدی (۲۰۰۰–۲۰۱۰ میلادی) با رکورد ۱۷۹ میلیون دلار در سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵ میلادی) همراه بود، این رقم در سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴ میلادی) به ۲۹ میلیون دلار رسید که البته با احتساب رشد ۴.۵ برابری، احتمالاً در حال حاضر به حدود ۱۳۰ میلیون دلار افزایش یافته است این مقایسه نشان می‌دهد که با وجود تحولات سیاسی و اقتصادی گسترده، صادرات ایران به این قاره همچنان پتانسیل رشد دارد و می‌تواند به عنوان یکی از منابع درآمدی مهم برای کشور مطرح شود.

به گزارش سرمایه ایرانی، صادرات ایران به قاره آمریکا در حال حاضر در مسیری پرتنش و پرفراز و نشیب قرار دارد. اگرچه رشد ۴.۵ برابری صادرات به برخی از کشورهای آمریکای لاتین نشان‌دهنده توانایی ایران در غلبه بر تحریم‌ها و یافتن بازارهای جدید است، اما وابستگی به بازارهای سنتی مانند ایالات متحده آمریکا همچنان یکی از آسیب‌پذیری‌های اصلی است.

برای پایداری این رشد و تحقق اهداف بلندمدت در این قاره، دولت ایران نیازمند اتخاذ سیاست‌های هدفمندتری است، تلاش برای بهبود روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای آمریکای لاتین، امضای توافق‌های تجاری و سرمایه‌گذاری، و تسهیل حضور شرکت‌های ایرانی در این بازارها؛ ایجاد کانال‌های مالی جایگزین برای دور زدن تحریم‌ها، استفاده از ارزهای محلی در تجارت دوجانبه، و توسعه سیستم‌های پرداخت الکترونیکی؛ جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه صنایع صادرات‌محور، ارائه مشوق‌های مالی و مالیاتی به سرمایه‌گذاران، و تسهیل فرآیندهای اداری. در غیر این صورت، تحریم‌ها و رقابت با کشورهای دیگر ممکن است مانع از تحقق اهداف بلندمدت در این قاره شود و باعث شود که ایران نتواند از پتانسیل‌های موجود در این بازارها بهره‌برداری کند.