سگ‌گردانی در ایران، چالش‌های قانونی و مسیر نامشخص مقررات
به گزارش پایگاه خبری سرمایه ایرانیاز تهران، با گرم شدن هوا و افزایش پیاده‌روی افراد در پارک‌ها و سطح شهر، شاهد افزایش سگ‌گردانی هستیم که منجر به آزار و اذیت شهروندان می‌شود و به همین دلیل بسیاری از مردم خواستار برخورد دستگاه‌های نظارتی با این مسئله هستند.
سگ‌گردانی در ایران و بسیاری از کشورهای جهان همواره یکی از موضوعات مورد بحث حقوقی و اجتماعی بوده است، از یک‌سو صاحبان حیوانات خانگی به دنبال حفظ حقوق خود برای همراه داشتن سگ در اماکن عمومی هستند و از سوی دیگر برخی شهروندان و مراجع قانونی این موضوع را از دیدگاه نظم عمومی، امنیت و بهداشت مورد بررسی قرار می‌دهند.
در ایران قوانین مشخص و جامعی برای تنظیم سگ‌گردانی وجود ندارد، با این وجود بعضی مقررات پراکنده و تصمیمات محلی محدودیت‌هایی را اعمال کرده‌اند، اما بررسی قوانین موجود و تحلیل مسئولیت‌های صاحبان سگ به نقش دادستانی در برخورد با تخلفات احتمالی و مقایسه با مقررات بین‌المللی می‌پردازد.
در قوانین ایران، حفظ محیط زیست و کنترل حیوانات از اهمیت خاصی برخوردار است؛ اصل ۵۰ قانون اساسی به‌صراحت حفاظت از محیط زیست را وظیفه‌ای همگانی می‌داند و بر حفظ تعادل زیست‌بوم تأکید دارد، نخستین قانون جامع مرتبط با حمایت از حیات وحش، قانون شکار مصوب ۱۳۳۵ است که با هدف حفظ گونه‌های جانوری و تنظیم رفتار شهروندان با حیات‌وحش تصویب شد.
علاوه بر این آئین‌نامه جلوگیری از مرض هاری مصوب ۱۳۰۴ نخستین تلاش رسمی برای تنظیم مقررات مرتبط با سگ‌گردانی محسوب می‌شود، این آئین‌نامه با در نظر گرفتن تهدیدهای بهداشتی مرتبط با سگ‌ها، اصولی برای کنترل حیوانات خانگی ارائه کرد و در یکی از مواد این آئین‌نامه، صاحبان سگ‌های شهری موظف شدند گردنبند فلزی یا چرمی برای حیوانات خود تهیه کنند، همچنین شرایط همراه داشتن سگ در معابر عمومی به‌صورت مفصل مشخص شده بود.
طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای قانون‌گذاری در زمینه سگ‌گردانی صورت گرفته است و سال ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی پیشنهاد قانون‌گذاری در مورد محدودیت‌های سگ‌گردانی را مطرح کرد، اما این پیشنهاد به دلیل اولویت‌های دیگر به تصویب نرسید.
سال ۱۳۹۳، ۳۲ نماینده مجلس طرحی را پیشنهاد دادند که همراه داشتن سگ در معابر عمومی را مشمول جریمه‌های نقدی سنگین و حتی مجازات حبس کند، اما این طرح نیز به نتیجه نرسید و در نهایت قوانین موجود تنها در بعضی مواد قانون مجازات اسلامی به موضوع سگ‌ها و خسارات احتمالی ناشی از آن‌ها پرداخته‌اند، بدون اینکه سگ‌گردانی به‌عنوان یک جرم مستقل تعریف شده باشد.
سگ‌گردانی در اصفهان در اماکن عمومی ممنوع شده است و پلیس اجازه توقیف سگ‌ها را دارد، در تهران نیز نیروی انتظامی اعلام کرده است که سگ‌گردانی در پارک‌ها جرم محسوب می‌شود و ممکن است منجر به توقیف حیوان شود.
نبود مقررات مشخص درباره محدوده‌های مجاز سگ‌گردانی، شرایط نگهداری و نظارت بر حیوانات در اماکن عمومی موجب شده است که کنترل این مسئله دشوار شود، در مقطع کنونی مشخص کردن شرایط مداخله پلیس و دادستانی در موارد تخلف، ایجاد فرایند قانونی مشخص برای رسیدگی به شکایات مرتبط با سگ‌گردانی و در نهایت تعیین مجازات‌های متناسب برای صاحبان سگ‌هایی که مقررات را رعایت نمی‌کنند، موجب می‌شود حقوق شهروندی در کشور رعایت شود
این موارد نشان می‌دهد که یکی از مشکلات اصلی در این زمینه نبود یک قانون مشخص و جامع درباره سگ‌گردانی است در حالی که بعضی مواد قانون مجازات اسلامی مقررات مرتبط با مسئولیت صاحبان حیوانات را تعیین کرده‌اند و هیچ ماده‌ای به‌صراحت سگ‌گردانی را جرم نمی‌داند.
این مسئله موجب شده است که اجرای قوانین در این حوزه سلیقه‌ای و غیرمنسجم باشد و برخورد با موارد مختلف سگ‌گردانی بستگی به تفسیر مقامات محلی و دادستانی دارد.
نتیجه این خلأ قانونی نبود شفافیت برای شهروندان است، به نحوی که بسیاری از مردم نمی‌دانند چه قوانینی درباره سگ‌گردانی اعمال می‌شود و آیا همراه داشتن سگ در اماکن عمومی ممنوع است یا خیر.
وضعیت حقوقی سگ‌گردانی در ایران
مهدی داودآبادی، وکیل دادگستری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در حال حاضر سگ‌گردانی به‌طور خاص در قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری نشده، اما در بعضی موارد شرایطی برای مسئولیت کیفری یا حقوقی صاحبان سگ در نظر گرفته شده است.
وی ادامه می‌دهد: بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، هر اقدامی که تهدیدی برای بهداشت عمومی محسوب شود مشمول مجازات خواهد بود و مواردی همچون ایجاد آلودگی زیست‌محیطی توسط سگ‌ها ممکن است تحت عنوان تهدید علیه بهداشت عمومی قابل پیگیری باشد.
وکیل دادگستری خاطرنشان می‌کند: در بعضی مواد قانون مجازات اسلامی، هرچند به‌طور مستقیم به سگ‌گردانی پرداخته اما مسئولیت صاحبان سگ را مشخص کرده است، طبق ماده ۵۰۱ اگر فردی سگ را تحریک کند تا موجب هراس یا حمله و منجر به آسیب شود، شخص تحریک‌کننده به قصاص یا دیه محکوم خواهد شد.
داودآبادی اضافه می‌کند: براساس ماده ۵۱۲ اگر فردی سگ را در مکانی قرار دهد که موجب خطر برای شهروندان شود (به عنوان مثال باعث شود تا افراد از مسیر ناامن عبور کنند و دچار حادثه شوند)، صاحب سگ مسئول خسارات وارده خواهد بود.
در مواردی که تجمعات مرتبط با سگ‌گردانی منجر به سلب آسایش عمومی یا خرید و فروش حیوانات بدون رعایت ضوابط قانونی انجام شود دادستان می‌تواند به جرم اخلال در نظم عمومی ورود کند
وی ادامه می‌دهد: در ماده ۵۲۲ نیز آمده است که صاحبان سگ موظف‌اند حیوانات خود را کنترل کنند و در صورت نداشتن توانایی در مهار سگ، مسئول آسیب‌های وارده خواهند بود، این ماده تصریح می‌کند که کنترل نکردن سگ مصداق تقصیر است و موجب مسئولیت قانونی می‌شود.
وکیل دادگستری تاکید می‌کند: بر اساس ماده ۲۲ قانون آئین دادرسی کیفری، دادستانی می‌تواند در موارد وقوع جرم اقدامات قانونی را علیه متهم انجام دهد، در زمینه سگ‌گردانی، مداخله دادستانی در دو حالت رخ می‌دهد؛ نخست برای پیشگیری از وقوع جرم خواهد بود به طوری که اگر گسترش سگ‌گردانی به تهدیدی برای بهداشت عمومی یا اخلال در نظم اجتماعی تبدیل شود، دادستانی می‌تواند اقدامات پیشگیرانه‌ای اتخاذ کند.
داودآبادی ادامه می‌دهد: در مواردی که تجمعات مرتبط با سگ‌گردانی منجر به سلب آسایش عمومی یا خرید و فروش حیوانات بدون رعایت ضوابط قانونی انجام شود، دادستان می‌تواند به جرم اخلال در نظم عمومی ورود کند.
یکی دیگر از جنبه‌های قابل بررسی، تعارض میان حقوق شهروندی و حفظ نظم عمومی است، طرفداران نگهداری حیوانات خانگی، سگ‌گردانی را بخشی از حقوق شهروندی می‌دانند که باید محترم شمرده شود در حالی که برخی مقامات انتظامی و قضائی، آن را تهدیدی برای امنیت عمومی و بهداشت شهری تلقی می‌کنند.
بعضی سگ‌ها می‌توانند برای افراد جامعه تهدیدآفرین باشند، به‌ویژه سگ‌های بزرگ و نژادهای خطرناک، همچنین نگهداری سگ‌ها در اماکن عمومی ممکن است به آلودگی محیط زیست و تهدید علیه بهداشت عمومی منجر شود.
در مقطع کنونی نبود قوانین مشخص موجب شده است که برخی افراد بدون رعایت مقررات، حیوانات خود را به اماکن عمومی بیاورند که ممکن است موجب نارضایتی عمومی شود در حالی که در بسیاری از کشورها، مسئولیت کیفری و حقوقی صاحبان حیوانات خانگی در صورت وقوع حادثه مشخص شده است.
در ایران نیز بعضی مواد قانون مجازات اسلامی مسئولیت صاحبان سگ را تعیین کرده است، اما این قوانین بیشتر درباره مسئولیت کیفری پس از وقوع حادثه صحبت می‌کند و هیچ‌کدام از آن‌ها به پیشگیری از وقوع تخلفات سگ‌گردانی نمی‌پردازد.
نبود مقررات مشخص درباره محدوده‌های مجاز سگ‌گردانی، شرایط نگهداری و نظارت بر حیوانات در اماکن عمومی موجب شده است که کنترل این مسئله دشوار شود، بنابراین در مقطع کنونی مشخص کردن شرایط مداخله پلیس و دادستانی در موارد تخلف، ایجاد فرایند قانونی مشخص برای رسیدگی به شکایات مرتبط با سگ‌گردانی و در نهایت تعیین مجازات‌های متناسب برای صاحبان سگ‌هایی که مقررات را رعایت نمی‌کنند، موجب می‌شود حقوق شهروندی در کشور رعایت شود.
بر اساس نظریه بیشتر قضات دادگستری تهران سگ‌گردانی به‌خودی‌خود جرم نیست، اما اگر موجب ترس عمومی، مزاحمت، آلودگی محیطی یا تهدید بهداشت عمومی شود، ممکن است قابل پیگیری قانونی باشد.
در بعضی شرایط، امکان اعمال مجازات بر صاحبان سگ‌ها وجود دارد و نبود یک قانون جامع موجب ایجاد ابهام‌های حقوقی و برخوردهای سلیقه‌ای شده است، در مقایسه با سایر کشورها، ایران استانداردهای مشخص برای مدیریت سگ‌گردانی ندارد و نیاز به تدوین مقررات دقیق‌تر و شفاف‌تر است.
منبع خبر : ایمنا
