به گزارش پایگاه خبری سرمایه ایرانی، موزه ملی هنرهای اصفهان به مناسبت روز موزه‌ها در قالب یک نشست میزبان اهالی فرهنگ و هنر اصفهان بود، برنامه‌ای که در آن دو رویداد میراثی، هنری و هویتی اجرا شد، رویداد اول «نشست بناهای موزه‌ای و حفظ محیط پیرامون» و رویداد دوم «نشست استمرار خاندان هنری» با حضور خانواده‌های هنرمندان به نام و جریان ساز اصفهان (استاد علاقه‌مندان، مصورالملکی، امامی و ختایی) ببود که در کنار حضور هنرمندان و اهالی فرهنگ اصفهان، شهروندان علاقه‌مند به حوزه میراث فرهنگی و مباحث هنری در هر دو نشست حضور داشتند.
آنچه در «نشست بناهای موزه‌ای و حفظ محیط پیرامون» گذشت
احسان بختیاری، مدیر موزه ملی هنرهای اصفهان اظهار کرد: این موزه در طول فعالیت خود سعی کرده وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهد. طی مدتی که از فعالیت‌های این موزه گذشته، همواره سعی شده فعالیت و پویایی این موزه با برگزاری برنامه‌ها و رویداد مختلف حفظ شود. در کنار این سیاست‌گذاری سعی شده فعالیت‌ها و رویدادهایی مختلفی در موزه ملی هنرهای اصفهان اجرا شود تا این مکان تبدیل به یک موزه فعال و پویا در اصفهان و کشور شناخته شود.
وی با اشاره به برگزاری رویدادهای مختلف فرهنگی و هنری در موزه ملی هنرهای اصفهان، افزود: هم‌نشینی با هنرمندان در عرصه‌های مختلف برگزار و در این راستا سعی شده ارتباط موزه با جامعه هدف اصلی خود که همان هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر اصفهان و کشو است، حفظ شود.
مدیر موزه ملی هنرهای اصفهان تصریح کرد: برنامه‌های مختلفی با نهادهایی همچون شهرداری، حوزه هنری و میراث فرهنگی اجرا و سعی شده است بخشی از بار مسئولیت فرهنگی شهر را، موزه ملی هنر اصفهان بر عهده بگیرید.
وی بابیان اینکه مخاطب همیشه برای ما قابل‌احترام است، تاکید کرد: همواره سعی شده فضایی که مخاطب و بازدیدکننده موزه در آن قرار می‌گیرد به بهترین نحو آماده و اطلاع‌رسانی شود.
موزه‌ها مکانی برای نمایشی شیء تاریخی و یا یک اثر نیست
بختیاری ضمن تشریح وظایف موزه‌ها، اظهار کرد: موزه‌ها به‌عنوان پایگاهی تأثیرگذار برای تعاملات اجتماعی علمی، تحقیقاتی، پژوهشی و محلی برای آموزش به‌شمار می‌روند، لذا باید بسترسازی مناسب در این خصوص انجام شود تا مخاطب فقط جذب موزه نشود بلکه خود مبلغی باشد تا هویت فرهنگی تاریخی و میراث فرهنگی که برخی مواقع فراموش‌شده را از این طریق به اذهان عمومی برگرداند.
وی گفت: موزه‌ها علاوه بر رسالت خود می‌توانند به عرصه‌های دیگری در جوامع بشری ورود پیدا کنند.
مدیر موزه ملی هنرهای اصفهان با اشاره به اینکه شورای بین‌المللی موزه‌ها شعار امسال را “موزه، پایداری و به زیستی” نام‌گذاری کرده است، گفت: در سال جاری با این تفکر که جایگاه موزه‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در کیفیت زندگی مردم داشته باشد و همچنین اهمیتی که محیط پیرامون موزه‌ها دارد، سعی شده به میراث فرهنگی اجتماعی شهر اصفهان توجه بیشتری شود.
وی با اشاره به‌ضرورت بها دادن به محیط‌زیست، گفت: در حال حاضر نگاه ملی و بین‌المللی به زاینده‌رود از سوی فعالان محیط‌زیست وجود دارد، لذا نباید نسبت به آنچه بر گردن ما قرار دارد بی‌اهمیت باشیم. بدون شک تأثیر زیست بودم در بهتر زندگی کردن غیرقابل انکار است. اگر قرار باشد اقدام مقید و مؤثری انجام دهیم، باید از خود شروع کرد.
بختیاری گفت: یکی از پروتکل‌های ما برای بازدید از موزه استفاده از کاورهای پلاستیکی برای کفش‌های بازدید کنندگان بود که برای رسیدن به اینکه محیط‌زیست را حفظ کرده، این کاورها را از چرخه بازدید موزه حذف کرده‌ایم.
اصفهان یک شهر موزه است
در ادامه این نشست مریم قاسمی سیچانی، دکترای تخصصی معماری و عضو هیئت‌علمی گروه معماری اظهار کرد: بی‌شک یکی از دوران شکوه اصفهان مربوط به دوران صفویه است و شهر موزه مربوط به این دوران است.
وی افزود: شهر موزه بودن مدیون توجه به طبیعت و درواقع فرهنگ مردمان این سرزمین است که تلاش بر این بود که همگی از خود مردم باشد و در کنار آن پویایی وجود داشته باشد.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: زمانی که موضوع پایداری به میان می‌آید، یعنی درواقع با مشکل ناپایداری مواجه شده‌ایم. زمانی که اقتصاد حرف اول را نمی‌زد و فرهنگ را نابود نمی‌کرد؛ همه‌چیز سر جای خود بود و بحث ناپایداری چندان مطرح نبود.
وی ادامه داد: در اروپا از دهه ۷۰ میلادی متوجه شدند که باید با آن چیزی که سیطره اقتصاد شده و به‌نوعی بر روی اقتصاد و فرهنگ قرارگرفته، باید مقابله کنند.
قاسمی بابیان اینکه پایداری را در بحث انسانی و نبود گسست بین نسل‌ها مدنظر است، گفت: برای حاصل شدن پایداری، تقابل و جنگ نباید اتفاق افتاد و در کنار آن محیط‌زیست و کره زمین که به‌عنوان امانت مطرح است، باید بهترین حالت را داشته باشند تا به پایداری دست پیدا کنیم.
وی اضافه کرد: وقتی به بهترین نوع زیست که ارتقای کیفیت زندگی انسان را به همراه دارد، توجه شود درخواهیم یافت که بزرگان ما تا چه اندازه بر روی معماری و به ویژه خانه که مکانی امن برای حضور خود در این موضوع بوده، اهمیت قائل بودند.
این دکترای تخصصی معماری و عضو هیئت‌علمی گروه معماری تصریح کرد: فردی به نام «عباس بهشتیان»، عکس حفاظت خانه‌های تاریخی را مطرح می‌کند و نخستین خانه‌های ثبت ملی ایران در اصفهان مربوط به این هنرمند است.
پایه گذاری درست تمام عناصر فرهنگی در شهر اصفهان
وی گفت: آن چیزی که در «مسجد جامع» به‌عنوان قلب تپنده شهر اصفهان و در میدان امام (ره) وجود دارد این است که تقابل بین معماری خانه‌ها و مساجد وجود دارد. شهر اصفهان مثل یک فرش زیبا بود که تمام بخش‌ها در تقابل باهم بوده و بر اساس فرهنگ و طبیعت پایه‌گذاری شده بود.
قاسمی ضرورت توجه به پایداری محیطی همچنین برآوردن نیازهای روانی و جسمانی را یادآور شد و ادامه داد: حجم فضای سبز در شهر اصفهان مشهود است. ضمن اینکه تعداد خانه‌های تاریخی که در اصفهان موجود است، کم نیست درواقع اصفهان از قرن دوم هجری؛ اصفهان شد.
وی گفت: طبیعی است بیشترین تعداد فضاها بناهای مسکونی بوده که ساخته‌شده‌اند اما قدیمی‌ترین نمونه‌های ثبتی خانه‌ها را خانه‌های دوران صفویه، قاجار و پهلوی دارد. در حال حاضر و در دوران معاصر نیز خانه‌های بسیاری زیبایی که زمان ساخت آن‌ها فاصله زمانی چندانی ندارد در اصفهان وجود دارد.
این دکترای تخصصی معماری و عضو هیئت‌علمی گروه معماری تصریح کرد: توجه به فرهنگ و طبیعت که باعث پایداری و بهزیستی می‌شود که این مهم در خانه‌های تاریخی اصفهان وجود دارد.
تدوین منشور مختلفی برای خانه‌های تاریخی در جهان
وی گفت: در دنیا منشورهای مختلفی برای خانه‌های تاریخی آمده و تبیین شده است. یکی از این منشورها سال ۲۰۰۷ در خانه موزه‌های وین مطرح شد که خانه موزه‌ها فقط خانه موزه‌های درجه‌یک هنری نیستند. بر این اساس خانه سیاست‌مداران، هنرمندان، پزشکان، بزرگانی که سرمایه‌های یک شهر بودند را جز “خانه شخصیت‌ها” معرفی کردند و این‌ها جز خانه موزه‌ها قرار گرفتند.
قاسمی با اشاره به شخصیت‌های درجه‌یک هنری که قرن‌ها در این شهر زندگی کردند، تصریح کرد: در اصفهان به دلیل ضعف صنعت جنبشی بنام اسلامیه برای تولیدات انجام می‌شود که بازرگانان بزرگ اصفهان آن را انجام می‌دادند و مجدد می‌توان خانه‌ای برای صنعتی شدن اصفهان احداث کرد.
وی گفت: خانه‌هایی که نشان‌دهنده سنت بومی است و با حداقل امکانات ساخته‌شده است، خانه‌های اجدادی که نشان‌دهنده چندین دهه سکوت هستند، خانه‌های روحانیون برجسته و تأثیراتی که روی زندگی افراد به دنبال دارد خانه‌های عوام و مردم عادی که با حداقل امکانات ساخته‌شده در اصفهان وجود دارد.
این مدرس دانشگاه بابیان اینکه می‌توان یکسری از خانه‌ها را برای موزه‌ها حفظ کرد، اظهار کرد: علاوه بر خانه قصرهای صفویه‌ی اصفهان که دارای ارزش‌های هنری در دوره‌های مختلف است، خانه‌های بسیار ارزشمندی نیز در محدوده جلفا وجود دارد.
وی ادامه داد: در همین خانه‌ها فضای سبز بسیار بزرگ، ارتباط تنگاتنگ با طبیعت و احترام گذاشتن به تک‌تک موجودات باعث شده که به پایداری برسند. در بحث‌هایی که امروزه در دنیا مطرح است معماری ایرانی یک معماری بسیار غنی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های معماری پایدار در دنیا مطرح است. خانه‌ها مثل موجود زنده هستند و باید فردی آن‌ها را نوازش و محبت کند، تا زنده باشند.
قاسمی بابیان اینکه خانه‌ها می‌توانند فرهنگ مردمان و اعتقادات آن‌ها را منتقل کنند، اظهار کرد: جزءبه‌جزء این خانه‌ها تماماً داستان زندگی مردمان کشور را بیان می‌کند.
ویژگی خانه‌های تاریخی اصفهان
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اولین مبلمان ایرانی مربوط به خانه‌های ایرانی است. در خانه‌های اصفهان تلاش می‌شود تا زیبایی خلق شود و زمانی که این زیبایی که خلق می‌شود اتفاقات نیکی هم رخ خواهد داد.
این دکترای تخصصی معماری و عضو هیئت‌علمی گروه معماری ادامه داد: فضای امن و آسایش دهنده و بحث زندگی بهتر و بهزیستی در خانه‌های تاریخی اصفهان قابل‌مشاهده است. «خانه‌ی کتابی» در نزدیکی چهارباغ از نمونه‌های ارزشمند دوره رضاشاهی است.
وی ادامه داد: ایجاد خانه سینما و خانه فیلم در شهر اصفهان که به‌نوعی پرچم‌دار فرهنگ و تمدن اسلامی است، اهمیت دارد از خانه سردار جنگ و خانه نظامی به‌عنوان دیگر خانه‌های تاریخی اصفهان می‌توان یاد کرد.
قاسمی گفت: حمایت‌های قانونی برای خانه‌های دوره‌های قبل از پهلوی اول وجود دارد اما برای خانه‌های معاصر حمایت قانونی کمتر وجود دارد. هرکدام از شخصی‌های بزرگ ایران که خانه‌های آن‌ها وجود دارد بسیار در تاریخ اجتماعی تأثیرگذار بوده‌اند به همین جهت خانه‌های این افراد از اهمیت خاصی برخوردار است.
وی بابیان اینکه خانه‌های دوران معاصر از حمایت کمی برخوردار بوده‌اند، تاکید کرد: حمایت میراث فرهنگی برای خانه‌های دوران معاصر ضروری است. هرکدام از شخصیت‌های بزرگ که خانه‌های آن‌ها وجود دارد موجب اتفاقات بزرگی در اصفهان بوده‌اند.
این دکترای تخصصی معماری و عضو هیئت‌علمی گروه معماری با اشاره به اینکه برخی خانه‌ها در یک‌قدمی مرگ و تخریب وجود دارد، تصریح کرد: یکی از مجموعه‌های ارزشمند دوره قاجار به‌دلیل ارتباط با غرب در این دوره شاهد حضور میسیونرهای اروپایی بوده‌ایم که مجموعه‌های ارزشمندی را ساخته‌اند.
وی با اشاره به‌ضرورت توجه به روند تحول کاربری «خانه اسقف»، گفت: فعالیت‌های آموزشی که با پلان این مجموعه همراه بود، می‌تواند به‌عنوان یک مجموعه‌ی کامل هنری باشد اینکه باعث خرسندی است که این خانه مرمت و احیاشده و انشاالله برای مابقی خانه‌های تاریخی فکری شود.
آنچه «در «نشست استمرار خاندان هنری» گذشت
پس از پایان «نشست بناهای موزه‌ای و حفظ محیط پیرامون»، «نشست استمرار خاندان هنری» برگزار شد که در آن خاندان علاقه‌مندان، مصورالملکی، امامی و ختایی هر کدام به بیان خاطرات از این هنرمندان پرداختند.
در ابتدا زینت السادات امامی، دختر مرحوم میرزا آقا امامی از اساتید معرق و سوخت چرم اصفهان گفت: «به گفته پدرم، هنر مینیاتور و قالی‌بافی در اصفهان از بین رفته بود و من هنرهای اصیل اصفهانی را از زیر گچ‌های عالی‌قاپو زنده کردم.»
وی ادامه داد: «استاد ایشان، رضا عباسی بود و عنوان‌شده بود مسجد شیخ لطف‌الله در هیچ منطقه‌ای نمونه نداشته و ابتکار استاد رضا عباسی بوده است. مرحوم میرزا آقا امامی کارگاه قالی‌بافی و چند شاگرد قالی‌بافی داشت.»
دختر مرحوم میرزا آقا امامی تصریح کرد: «پدرم شاگردان خود را در هر حیطه‌ای که استعداد و علاقه داشتند تقویت می‌کرد. به‌عنوان‌مثال حسین اسلامیان به مینیاتور و تذهیب علاقه داشت و این حرفه را از پدر آموخت.»
وی ادامه داد: «در حال حاضر تعدادی از آثار پدر در مکان‌هان‌هایی ازجمله کاخ سعدآباد فرش امامی در موزه لوور و مینیاتور در مصر بنام مهدی امامی وجود دارد.»
این هنرمند به بیان خاطرات و ویژگی‌های اخلاقی پدر همچنین معرفی آثار وی پرداخت و در ادامه گفت: «مجموعه آثار استاد امامی درواقع کلکسیونی از آثار ایرانی است و در تمام موزه‌های ایران و خارج از کشور وجود دارد. سبک قاجار صفویه ایرانی سازی و چینی‌سازی در تمام آثار مرحوم امامی وجود دارد».
کشف استعدادهای قلم زنی توسط حسین علاقه‌مندان
در ادامه مسعود علاقه‌مندان فرزند از اساتید قلم‌زنی اصفهان اظهار کرد: «احیای نام جایگاه در آثار بزرگان سبب ذکر جمیل است. این یادکرد بزرگان در عرصه هنریکی از مهم‌ترین شیوه‌های ترغیب علاقه‌مندان به آن‌هایی است که در این رشته فعالیت می‌کنند و یا قصد دارند به این رشته وارد شوند. درواقع آن‌هایی که از دنیا رفتند از این جلسات بهره‌ای ندارند اما ذکر خیر آن‌ها برای حفظ این هنرها صورت می‌گیرد.»
وی اظهار کرد: «پدرم در سن ۱۵ سالگی نزد دایی خود بنام جواد تراب ثور که در آنجا قلم‌زنی انجام می‌داد، فرستاده شد تا از او قلم زنی فرا گیرد.»
فرزند حسین علاقه‌مندان ادامه داد: «پدرم طی ۷۰ سال فرازوفرود زیاد و افراد زیادی مشاهده کرد. افراد اهل‌فن می‌دانند آثاری که از پدر من طی ده‌ها سال ساخته شد چه بر روی مس، برنج، نقره و حتی طلا آینه تمام نمای آثار و طرح‌های مرحوم حاج مصورالملکی و استاد فرشچیان بود اما درعین‌حال هم در ساخت اجسام و هم در طرح‌ها نوآوری خود را به نمایش می‌گذاشت.»
وی ادامه داد: «نوآوری به خاطر اینکه متأسفانه در عرصه هنر پیروی از یک مکتب با تقلید اشتباه صورت گرفت چون به‌هرحال یکی از عوامل ظهور سبک‌های مختلف در همه‌ی رشته‌های هنری خلاقیت هنرمند است که کار آن با دیگران به شکلی متفاوت باشد چراکه سکون، بی‌حرکتی و عدم نوآوری در یک‌رشته؛ خلاقیت را از آن هنر ساقط می‌کند.»
فرزند حسین علاقه‌مندان گفت: «در سال‌های آخر عمر استاد عبدالرحمن شهیدی که پدر من خیلی به این صدا ارادت داشت از ایشان سوال کردند که وضعیت موسیقی ردیفی و سنتی به‌خصوص در آواز را چگونه مشاهده می‌کنید؟ مرحوم شهیدی پاسخ داد که استعدادهای خوبی هست اما تقلید راه آن‌ها را بسته و این تقلید نوآوری را از بین میبرد.»
وی اضافه کرد: «افرادی که با پدر من انس و الفت داشته‌اند بسیار خوب می‌دانند که پدر بنده از پیشکسوتان هنر چه در قلم‌زنی و چه در رشته‌های دیگر با احترام یاد می‌کرد. یک ویژگی پدرم این بود که مخصوصاً این بچه‌های قلم‌زن جوان را تشویق می‌کردند و خود این قلم‌زنان جوان اذعان دارند که پدر بنده روی نقطه قوت تأکید و تعریف می‌کرد و به‌نوعی آنان را تشویق می‌کرد.».
فرزند حسین علاقه‌مندان افزود: «ایشان با موسیقی ایرانی آشنایی داشت و ردیف را بسیار خوب می‌دانست. زمان قلم‌زنی ایشان در تهران دو سال شاگرد ردیف‌های آوازی مرحوم ابولحسن صبا که چهره برجسته‌ای است حضور داشت و از این استاد به‌عنوان یک انسان یاد می‌کرد.»
وی بابیان اینکه سنجش انسان‌ها معیاری خاص و مدنظر پدرم بود، گفت: «ایشان انس و الفت خاصی با کتبی مثل حافظ و سعدی داشت همچنین آیه نور در سوره‌ی نور و صلوات کبیر بر روی خیلی از جام‌ها همچنین بسیاری از اشعار ایرانی توسط پدرم قلم‌زنی شده است.»
بسیاری از آثار استاد مصور الملکی در کشور موجود نیست
در ادامه نوه استاد مصور الملکی نگارگر اصفهانی اظهار کرد: «بنده سعادت این را نداشتم که در زمان حیات پدربزرگم حضورداشته باشم و حضوری با ایشان آشنا شوم. تنها دوره آشنایی من آثار ایشان بود. مسلماً یک هنرمند می‌توان به بهترین نحو از طریق آثار وی آشنا شد. و ابعاد مختلف شخصیت هنری یک هنرمند را شناخت».
وی افزود: «البته آشنایی من هم به یک‌باره نبوده بلکه به‌تدریج صورت گرفته است چراکه دسترسی به آثار ایشان محدود است. منزل استاد مصورالملکی یک‌خانه بزرگ ۷۰۰ الی ۸۰۰ متری بود. پدربزرگ بنده گفتند که اگر تمام آثار او را در این خانه قرار می‌دادند تماماً پر از آثار ایشان می‌شد.
نوه استاد مصور الملکی ادامه داد: «بسیاری از آثار ایشان در ایران نیست. مشاهده انواع آثار هنری پدر بزرگ‌بنده ضرورت دارد چراکه جنبه نبوغ آمیز شخصیت ایشان در درجه اول به دلیل تنوع آثار ایشان بوده است. علاوه بر اینکه به مکاتب صفویه و قاجاریه می‌پرداخت از بزرگ‌ترین طراحان فرش ایران بود که در زمینه تذهیب نیز صاحب سبک بود».
وی گفت: «باوجود مشکلات و سختی‌ها با اصول هنر غربی آشنا شدند و در هر زمینه‌ای فعالیت کردند سرآمد شده‌اند. نیاز هست که همه آثار ایشان برای شناخت مشاهده شود. ضمن اینکه بنده به‌تدریج با آثاری که در مجموعه‌های خارجی وجود دارد آشنا شدم. یکسری از آثاری که از ایشان در ایران وجود دارد بیشتر شامل طراحی‌ها و سرمشق‌ها می‌باشد تا زمانی که تمام آثار قبلی نباشد نمی‌توان ابعاد شخصیتی ایشان را شناخت».
نوه استاد مصور الملکی اظهار کرد: «تابلوی تخت‌جمشید از آثار مطرح ایشان است و دستاورد بزرگی برای کل ایران به شمار می‌رود. خلاقیت، نوآوری و فعالیت ذهنی ایشان در آثاری که با قوه خیال و بدون تقلید از گذشتگان قابل‌مشاهده است».
ویژگی آثار استاد ختایی
در ادامه نوه دختری استاد ختاییان از اساتید معرق و سوخت چرم اصفهان گفت: «بنده چیزی جز تقوا از پدربزرگ خود نشنیده‌ام و ایشان یک مؤمن واقع بود. استاد ختاییان مینیاتوریست بودند و معرق و طلاکوبی نیز از هنرهای دیگر ایشان بود.»
وی افزود: «جوایز بزرگی در سطح دنیا و ایران دریافت کرده‌اند. در حال حاضر یکی از آثار ایشان بلور طرح لک لک در موزه کاخ سفید آمریکا قرار دارد. تذهیب و ترمیم قرآن از دیگر آثار هنری و افتخارات ایشان می‌باشد و الان در نجف اشرف است.»
نوه دختری استاد ختایی با اشاره به خصوصیات اخلاقی استاد ختایی گفت: «اکثر خریداران آثار ایشان اروپایی بودند مضاف بر اینکه همواره مقید بود که مبلغی اضافه‌تر در هنگام انعقاد قرارداد پرداخت نشود. اخلاق و انسانیت ویژگی بارز ایشان بوده است.»
وی بابیان اینکه استاد ختایی سال‌های پیش از انقلاب در دانشگاه هنرهای زیبا تدریس می‌کرد، ادامه داد: «از میان فرزندان ایشان مادر من خانم زینت امامی در هنر پیشرو شد و راه پدر را ادامه داد».
منبع خبر : ایمنا
