به گزارش خبرگزاری سرمایه ایرانی، ارتباط با آب‌های آزاد یکی از ظرفیت‌هایی است که می‌تواند توسعه اقتصادی کشورها را رقم بزند و این امکان در کشور ما فراهم است. دو منبع آبی خلیج فارس و دریایی مکران از مهم‌ترین مناطق دریایی و با اهمیت کشور در حوزه‌های استراتژیکی، اقتصادی و لجستیکی به‌شمار می‌آیند. با وجود مزایای انکار نشدنی این مناطق اما این نواحی در کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های شمالی از توسعه‌نیافتگی رنج می‌برند، این در حالی است که این نواحی ازگذشته‌های دور بخصوص در زمان ایران باستان و ایران پس از اسلام، همواره از رونق خوبی برخوردار بوده‌اند و ایرانیان نقش بسزایی در تجارت دریایی داشته‌اند.
اینکه در این مناطق سرمایه گذاری به دلایل متعدد سیاسی، تاریخی، اقتصادی، فرهنگی و محیطی انجام نشده، یکی از مهم‌ترین موانع توسعه‌نیافتگی این مناطق در دو قرن گذشته تا کنون است، علاوه بر این، دخالت دولت‌های خارجی در این مناطق را نیز می‌توان یکی از دلایل توسعه نیافتن آن عنوان کرد که در دو قرن اخیر به ویژه از سوی انگلستان در مواردی مانند تسخیر بنادر مهم ایران، از بین بردن نیروی دریایی و اعمال فشارهای اقتصادی انجام و منجر به خالی از سکنه شدن سواحل جنوبی ایران و جلوگیری از توسعه این مناطق شده است.
نامتناسب بودن چینش فضا، فعالیت و جمعیت در این مناطق نیز یکی دیگر از دلایل توسعه نیافتن سواحل دریایی بزرگ ایران در جنوب است، اما اقتصاددانان پیش نیاز توسعه دریا محور به ویژه در این مناطق را در گرو نگاه سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مسئولان به مقوله دریا می‌دانند، علاوه بر این بسیاری از کارشناسان معتقدند، برای جبران عقب ماندگی‌های فعلی در حوزه توسعه دریا محور، نیازمند تلاش مضاعفی هستیم.
با وجود دارا بودن بیش از پنج هزار و ۸۰۰ کیلومتر سواحل اصلی، جزیره‌ای و رودخانه‌ای، آمار موجود نشان می‌دهد که اکنون فقط از پنج درصد این ظرفیت‌ها استفاده می‌شود و این موضوع نشان دهنده آن است که توسعه در حوزه اقتصاد دریا امری امکان پذیر و ضروری است. در تعریف اقتصاد دریا در ادبیات جهانی، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت، ایجاد اشتغال و افزایش تولید ناخالص داخلی آمده است که با توجه به شرایط فعلی کشور ما می‌تواند سهم بسزایی در رشد اقتصادی داشته باشد.
باید توجه داشت که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، اقتصاد دریا سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی دارد که از جمله پیشتازان این عرصه می‌توان به تایوان، چین، امارات، ترکیه و سنگاپور اشاره کرد؛ این کشورها بیش از ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی خود را به دریاها گره زده‌ان، اما در کشورها سهم دریا از تولید ناخالص داخلی فقط ۱۰ درصد است که با حذف منابع نفتی و گازی سهم ایران از اقتصاد دریایی جهان به کمتر از یک درصد می‌رسد و این در حالی است که در رتبه بندی پر ظرفیت ترین کشورهای دارای سواحل دریایی، ایران رتبه ۴۰ ام دنیا را در اختیار دارد.
پس از ابلاغ «سیاست‌های کلی توسعه دریا محور» توسط مقام معظم رهبری، توجه به توسعه مناطق ساحلی و بهره‌گیری از اقتصاد دریاها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در مجلس شورای اسلامی نیز فراکسیون توسعه اقتصاد دریا محور تشکیل شده است. علاوه بر این، دولت سیزدهم نیز، کارگروه ملی اقتصاد دریا را تشکیل داده است که وزارت راه و شهرسازی و سازمان بنادر و دریانوردی دبیری آن را بر عهده دارند.
احکام توسعه دریا محور در برنامه هفتم توسعه نیز گنجانده می‌شود
ابلاغ این سیاست‌ها همزمان با بررسی برنامه هفتم توسعه در مجلس شورای اسلامی، فرصتی برای گنجاندن سیاست‌های توسعه اقتصاد دریا محور در این سند بالادستی است.
آنطور که مالک شریعتی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی گفته است نیز مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه، به دنبال آن است که احکامی را برای توسعه دریا محور در نظر گرفته و به تصویب رسانده است که با ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریا محور، می‌توان به این احکام سرعت و جهت بیشتری داد.
به گفته وی در جریان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه مقوله‌ای درباره «بانکرینگ» برای ارائه خدمات و سوخت‌رسانی کشتی‌ها در نظر گرفته شد که همه این اقدامات و مصوبات در راستای حرکت به سمت توسعه دریا محور است. برخی از احکام مرتبط با اقتصاد دریا محور در برنامه هفتم توسعه وجود دارد و به تصویب رسیده و ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریا محور از سوی مقام معظم رهبری کمک می‌کند که دولت لایحه جامعی را در این زمینه به مجلس ارائه کند تا ما بتوانیم موضوع اقتصاد دریا محور را به صورت سندی جامع و کامل داشته باشیم.
این نماینده مجلس با اشاره به مفاد ابلاغیه سیاست‌های کلی توسعه دریا محور از سوی رهبر انقلاب مبنی بر اینکه قوه مجریه موظف است با کمک مجلس و قوه قضائیه و با بسیج دستگاه‌های مسئول، برنامه جامع تحقق این سیاست‌ها را شامل تقدیم لوایح، تصویب مقررات و اقدامات اجرایی لازم در مهلت شش ماهه ارائه کند، تصریح کرده است با توجه به اینکه هنوز بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه در صحن مجلس به اتمام نرسیده، ما هنوز فرصت داریم که برخی از سیاست‌های کلی توسعه دریا محور را در لایحه برنامه هفتم توسعه بیاوریم و تصویب کنیم.
توسعه نیافتگی سواحل ایران و بهره نبردن از ظرفیت‌های اقتصاد دریا موضوعی است که از قرن‌ها پیش پایه ریزی آن به خوبی انجام نشده و حتی در طرح‌ها و الگوهای آمایش سرزمینی نیز به خوبی در نظر گرفته نشده است. آنچنان که عبدالمجید شیخی، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است متأسفانه طرح‌های آمایش سرزمین در دوره پیش از انقلاب با آنکه صحبت‌هایی در این خصوص انجام شده بود و طرح‌های آمایشی مطرح شدند اما الگو برداری از کشورهای غربی به خصوص کشور فرانسه بوده است، مبنای الگوی آمایش سرزمینی متأثر از غرب، استعدادها و امکانات موجود است که تعیین کننده رسیدگی، تأمین و ترمیم مناطق برای توسعه یافتگی خواهد بود و پر کردن سفره‌ها و خلاءهای موجود مد نظر نیست.
الگوی آمایش سرزمینی اقتصاد اسلامی لازمه پیشرفت در اقتصاد دریا محور
وی در خصوص الگوی آمایش سرزمینی در مکتب اقتصاد اسلامی به خبرنگار سرمایه ایرانی می‌گوید: بحث عدالت سرزمینی، منطقه‌ای و همچنین احیای سرزمین در کنار سرزمین‌های احیا شده است به این معنا که مکان‌های بایر و احیا نشده باید احیا شوند، متأسفانه ما نتوانسته‌ایم الگوی آمایش سرزمینی اقتصاد اسلامی که اساس آن بر احیای مناطق کم‌برخوردار، محروم و رسیدگی به مناطق مستضعفین است را پیاده‌سازی کنیم و به جای آن از غرب الگو برداری انجام شده است.
آمایش سرزمینی براساس الگوی اقتصاد اسلامی در ایران رعایت نشده است
وی ادامه می‌دهد: آمایش سرزمینی قبل از انقلاب شامل چینش فضا، فعالیت و جمعیت بوده و مکان‌یابی پروژه‌ها غیرمنطقی و غیرعاقلانه انجام شده است، به طوری که صنایع آب‌بر کشور را در مناطق خشک و صنایع آلوده‌ساز را در مناطق بکر و آبادی همانند مازندران و گیلان و گلستان احداث کرده‌ایم، برای مثال در شمال کشور که یک منطقه بکر است صنعت فولاد را مستقر کرده‌ایم همچنین استقرار فولاد مبارکه در منطقه خشکی مانند اصفهان و یا دیگر صنایع آب‌بر که در استان‌هایی مانند یزد، هرمزگان احداث شده‌اند از جمله مواردی است که موارد نشان دهنده رعایت نشدن معیارهای آمایشی سرزمینی بر اساس الگوی اقتصاد اسلامی بوده است.
احیای آب مؤثرترین محور آمایش سرزمین
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه باید در روش‌های گذشته یک سری تغییرات داشته باشیم و طرح آمایش سرزمینی جدیدی را پیاده‌سازی کنیم، می‌گوید: متأسفانه بعد از انقلاب اسلامی طرح آمایش سرزمینی تهیه شده ناقص بوده و به مرحله اجرایی شدن نرسید و متوقف شد و اکنون این طرح در کتابخانه‌ها و قفسه‌های سازمان برنامه بودجه مسکوت مانده است.
شیخی با اشاره به محورها و معیارهایی تعریف شده در خصوص آمایش سرزمین بر اساس الگوی اقتصاد اسلامی می‌گوید: اولین، مؤثرترین و اساسی‌ترین محور آمایش سرزمین در مکتب اقتصاد اسلامی بحث احیای آب است که ما نباید دنباله‌رو شعار هر کجا امکانات است باید به آن منطقه توجه بشود و هرکجا امکاناتی ندارد باید رها شود باشیم، در صورتیکه این یک شعار و عملکرد اشتباه است که برخلاف عدالت سرزمینی اقتصاد اسلامی است.
وی در ادامه تاکید می‌کند: طبق فرموده قرآن کریم که می‌فرماید آب را به مناطق خشک انتقال دهید و همچنین در زمینه تولید، احیا و مهار آن بکوشید، اگر در مناطق خشک کشور همانند استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، خراسان جنوبی بتوانیم با طرح‌های آبخوان‌داری، آبخیزداری و سدهای زیرزمینی آب‌های فصلی مخصوصاً آب‌های حاصل از باران‌های موسمی را ذخیره سازی و مناطق خشک کشور را احیا و به مناطق پرآب تبدیل کنیم.
وی در این خصوص ادامه می‌دهد: طرح گره‌بایگان فسا که از نمونه فعالیت‌های با برکت جهاد سازندگی بر اساس آیه شریفه «وجعلنا من الماء کل شیء حی» است، توانست در زمان حیات خود منطقه خشک را به منطقه آباد تبدیل کند.
کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به نام گذاری اشتباه شهر تاریخی سوخته استان سیستان و بلوچستان با توجه به تاریخ و علائم موجود می‌گوید: ساکنین این شهر بر اثر خشک‌سالی که در طول زمان به وجود آمده بوده از شهر مهاجرت کرده‌اند، درواقع با بیان این نکته درمی‌یابیم، مشکل خشک‌سالی که حدود ۲۰ سال است گریبان‌گیرمان شده از قرن‌های گذشته هم وجود داشته است، بنابراین در طرح آمایش جدید باید به مسائلی همچون احیا، مهار، تولید و ذخیره‌سازی آب توجه بیشتری شود.
به نظر می‌رسد که آموزه‌های قرآن کریم و توجه به احیای مناطق کم برخوردار باید مورد توجه قرار گرفته چراکه با اصلاح طرح آمایش ملی و پرداختن به موقع آن و همچنین استفاده و به‌کارگیری منابع طبیعی می‌توانیم از موانع موجود اقتصاد دریا محور جلوگیری کنیم.
خبرگزاری سرمایه ایرانی در سلسله گزارشاتی به موضوع اقتصاد دریا محور پرداخته و به دنبال آن است که با تبیین زوایا، محورها و الزامات اقتصاد دریا محور نقشه راه ترسیم شده توسط مقام معظم رهبری را به مسئولان گوشزد کند.
بیشتر بخوانید:
منبع خبر : ایمنا
