یک تیر و دو نشان افزایش کیفیت و ثبات قیمت بنزین

به گزارش خبرگزاری سرمایه ایرانی، پس از ماه‌ها بلاتکلیفی در نرخ خوراک وزارت نفت در آخرین روزهای دی‌ماه فرمول جدید قیمت‌گذاری را ابلاغ کرد.

در ابلاغیه دستورالعمل قیمت‌گذاری نفت خام و فرآورده‌های نفتی از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان سال ۱۴۰۴ فرمول فروش نفت خام به پالایشگاه‌ها تغییر نکرده اما در سمت خرید فرآورده‌های نفتی، بنزین مرجع از بنزین اکتان ۹۵ سنگاپور به بنزین اکتان ۹۵ فوب خلیج فارس تغییر یافت که در سال ۱۴۰۲ نرخ خلیج فارس به طور میانگین ۴.۱ دلار کمتر از نرخ سنگاپور است و این به معنای کاهش قیمت خرید بنزین از پالایشگاه‌های داخلی، کاهش کرک اسپرد بنزین اکتان ۸۷، کاهش کرک اسپرد گازوئیل سولفور بالا و به طور کلی، قیمت‌گذاری به سمت کیفی سازی بنزین و گازوئیل و بالا بردن استاندارد محصولات خواهد بود که همین موضوع باعث کاهش قیمت فروش فرآورده‌های نفتی و تعدیل منفی گزارشات پالایشگاهی‌ ها می‌شود.

صنعت پتروشیمی و حتی بازار سرمایه ماه‌ها در انتظار مشخص شدن تکلیف نرخ خوراک پتروشیمی و محاسبه آن توسط دولت برای پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها بود و با اینکه نامه ابلاغ فرمول جدید از سوی وزارت نفت با هدف پایان دادن به این بلاتکلیفی فرستاده شد، این قیمت‌گذاری نفت خام، سهام‌های پتروشیمی و پالایشگاهی در بازار سرمایه را منفی کرد.

کاهش قیمت خرید و افزایش جریمه محصول کم‌کیفیت

در دستورالعمل جدید دو تغییر عمده در قیمت خرید بنزین از پالایشگاه ایجاد شده، نخست تغییر مرجع از سنگاپور به خلیج فارس که فوب خلیج فارس حدود پنج دلار پایین‌تر است و دوم جریمه با کاهش اکتان خریداری شده نسبت به اکتان ۹۲ بیشتر شده است همچنین ضرایب کاهنده کرک اسپرد برای بنزین‌های کم‌کیفیت با اکتان ۸۷ نیز بزرگ‌تر شده و این دومین عامل افت کرک اسپرد پالایشگاه‌ها خواهد بود.

ضریب کاهنده کرک اسپرد برای گازوییل‌های سولفور بالا و کم‌کیفیت پالایشگاه‌ها اعمال می‌شود که عامل دیگری برای افت کرک اسپرد گازوئیل پالایشگاه‌ها خواهد بود. تاریخ اجرای این دستورالعمل از ابتدای فروردین ۱۴۰۲ تا پایان سال ۱۴۰۴ تعیین شده است که این موضوع نیز پالایشگاه‌ها را مشمول کاهش کرک اسپرد و تعدیل منفی صورت‌های مالی قبلی می‌کند.

سقوط ۳۰ درصدی سود تولیدکنندگان بنزین اکتان پایین

بر اساس این دستورالعمل هر قدر پالایشگاهی بنزین با اکتان پایین بیشتری تولید کند، از قیمت‌گذاری جدید تأثیر منفی بیشتری می‌پذیرد که می‌تواند بین ۵ تا ۳۰ درصد کاهش سود را به دنبال داشته باشد.

کارشناسان معتقدند این قیمت‌گذاری در راستای کیفی‌سازی بنزین و گازوئیل و بالا بردن استاندارد محصولات بوده که منجر به کاهش قیمت فروش فرآورده‌های نفتی و تعدیل منفی گزارشات پالایشگاه‌ها خواهد شد. پس از ابلاغ این مصوبه پالایشی‌ها دست به شفاف سازی و اعلام اثر آن بر حاشیه سود خود کردند و برخی مانند شبندر تاکید کردند که این موضوع اثر با اهمیتی بر سود شرکت ندارد.

اما پیامدهای ابلاغ دستورالعمل قیمت‌گذاری نفت خام و فرآورده‌های نفتی در همین جا پایان نیافت و برخی کارشناسان این شیوه قیمت‌گذاری را تلاش برای جلوگیری از پیامدهای اجتماعی و سیاسی افزایش قیمت بنزین و گازوئیل در جامعه و ایجاد روشی جایگزین برای درآمدزایی دولت دانستند، برخی از سهامداران نیز با این ادعا که وزارت نفت با ابلاغ نرخ فرآورده‌های پالایشی باعث متضرر شدن سهامداران بورسی شده است شکایتی را نزد دیوان عدالت اداری مطرح و اعلام کردند به دلیل تأخیر هم در تدوین و تصویب خود مصوبه که تکلیف قانونی تا پایان مهلت آن اردیبهشت ۱۴۰۲ بوده است و ابلاغ مصوبه با تأخیر هفت روزه پس از تصویب، تعداد زیادی از سهامداران خرد به دلیل ریزش سنگین بازار سرمایه متحمل زیان‌های غیرقابل جبران شده‌اند.

برخی کارشناسان نیز با محاسبه اختلاف کرک اسپرد بنزین در مصوبه قبلی و کنونی شرکت ملی پالایش بر این باورند که اجرای این مصوبه برای امسال و سال ۱۴۰۳ است که در مجموع بیش از ۱۵ همت از سود سال ۱۴۰۲ و حدود ۲۳ همت از سود سال آتی را کاهش خواهد داد.

زیان مالی پالایشی‌ها از اقتصاد دستوری

حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در این باره به سرمایه ایرانی می‌گوید: پالایشی‌ها بر اساس کارمزد با وزارت نفت همکاری می‌کنند و از یک سو دستورالعمل وزارت نفت برای خوراک این شرکت‌ها از یک سو و قیمت‌های تنظیمی دولت از سوی دیگر نقش مهمی در عملکرد این بخش دارد بنابراین هر تصمیمی که دولت برای خوراک بگیرد می‌تواند روی فروش، سودهی یا زیان آنها و موارد دیگر تأثیر بگذارد.

وی اظهار می‌کند: این موضوع در اقتصاد و قیمت‌گذاری دستوری تازه نیست و بارها ثابت شده است اما در بخشی که نظام بازار و عرضه و تقاضا حاکم باشد می‌توانیم آینده با ثبات و قابل پیش‌بینی بودن برای قیمت‌ها و آینده بازار متصور باشیم.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران قابل پیش‌بینی نبودن قیمت‌ها را باعث ایجاد نگرانی در بین سرمایه‌گذاران می‌داند و می‌افزاید: در این شرایط صاحبان سهام رفته رفته از باراز فاصله می‌گیرند و پیامدهای منفی به دنبال خواهد داشت.

وی درباره ادعای زیان ۳۸ همتی پالایشی‌ها از این مصوبه وزارت نفت می‌گوید: به طور دقیق عدد این زیان را نمی‌دانم اما این اتفاق قابل پیش‌بینی است البته حتی در اقتصاد دستوری نیز لازم است که از ابتدا تا انتهای زنجیره را محاسبه کرد و سپس با تغییر و دستورالعمل‌هایی که اعمال می‌شود و یا با توجه به تورم و قیمت تمام شده، باید ما اصلاح قیمت در خوراک اعلام شود تا زیان انتهای زنجیره و عرضه و فروش محصول بالا نرود.

ناهماهنگی قیمت محصولات پتروشیمی با بازارهای جهانی

صالحی با اشاره به مشکلات صادرات محصول در این بخش یادآور می‌شود: علاوه بر مشکلات پالایشی‌ها در پتروشیمی نیز بارها با این مشکل روبه‌رو شدیم که قیمت خوراک و محصولات در دنیا کاهش می‌یابد اما در داخل کشور قیمت‌ها تغییر نمی‌کند در حالی که این محصول باید در بازار با تولیدات پتروشیمی کشورهای دیگر قابل رقابت باشد و همین موضوع باعث زیان می‌شود که باید برای آن فکر اساسی کرد.

وی با تاکید بر نقش تنظیم‌گری و تسهیل‌گری دولت در بخش تولید می‌گوید: دولت باید با سازوکار دیگری به جز قیمت‌گذاری از این شرکت‌ها حمایت کند تا از نقش تصدی‌گری و قیمت‌گذاری فاصله بگیرد این تغییر جایگاه از قیمت‌گذاری به تنظیم‌گری بازار موضوعی است که سال‌ها بر آن تاکید کردیم و خواستار تغییر نظام قیمت‌گذاری دستوری شده‌ایم.

وی ادامه می‌دهد: در یک ساز و کار مناسب عرضه و تقاضا راه خود را پیدا کرده و تکلیف قیمت‌ها در نظام بازار تعیین می‌شود با وجود این دولت با بهانه‌هایی از جمله جلوگیری از افزایش قیمت در این مسیر دخالت می‌کند اما از سوی دیگر شاهد بالا رفتن قیمت‌ها هستیم، بارها نیز دیده‌ایم که با خروج دولت و حاکم شدن عرضه و تقاضا می‌بینیم که قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند.

قیمت‌های جدید تأثیر مهمی در سودآوری شرکت‌ها ندارد

از سوی دیگر جواد نصر اصفهانی؛ کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با سرمایه ایرانی در این باره اظهار می‌کند: دستورالعمل جدید تغییرات زیادی ایجاد نکرد، یکی از موضوعات آن تغییر ضریب تعدیل نرخ بود که به جای استفاده از مبنای قیمت سنگاپور در دستورالعمل قبلی، این بار از قیمت فوب خلیج فارس استفاده می‌کند.

وی خاطرنشان می‌کند: این قیمت‌ها درباره رقمی است که دولت بنزین را با کیفت‌های مختلف از پالایشگاه‌ها خریداری می‌کند البته این بدان معنا نیست که بنزین مبادله می‌شود بلکه دولت تنها یک تفاوت قیمت نفت خام با فرآورده نهایی مثل بنزین را باید به این شرکت‌ها پرداخت کند که کرک اسپرد نام دارد و پایین‌تر بودن قیمت فوب خلیج فارس از نرخ سنگاپور باعث می‌شود مقدار کمی از این کرک اسپرد درباره محصول بنزین کاهش یابد.

این کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به پیامدهای این تصمیم ادامه می‌دهد: همانگونه که پالایشگاه‌های مختلف از جمله بندرعباس و بقیه در سامانه کدال افشا منتظر کردند این موضوع تأثیر با اهمیتی در میزان سودآوری این شرکت‌ها ندارد.

فروکش کردن تأثیر یک روزه قیمت جدید بنزین

وی اعلام قیمت‌گذاری نرخ بنزین را مانند هر خبر دیگری دارای کنش و اثرلحظه‌ای بر بازار سرمایه می‌داند و می‌گوید: اکنون این اثر تقریباً تخلیه شده و حتی عمر آن بیشتر از یک روز نبود، پس از آن بهتر معامله شدند به عنوان مثال امروز پالایش نفت اصفهان و بقیه پالایشی‌ها حتی در مدار مثبت هم معامله شدند.

نصر اصفهانی شرکت‌های پالایشی را هم‌اکنون در نقاط ارزنده‌ای در بازار بورس توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: این شرکت‌ها در کنار صندوق‌های پالایش که یک اختلاف قیمتی تا ان ای وی خود دارد، در ابتدا یک اثر هیجانی از این خبر گرفتند که اکنون تخلیه شده است و به نظر نمی‌رسد اتفاق و ریزش خاصی منتظر این گروه و صنعت باشد.

وی پیش‌بینی می‌کند: با اینکه در ماه‌های پایانی سال فضای سهام این شرکت‌ها تاحدودی در رکود قرار دارد در سال آینده احتمال می‌رود که فضا برای این شرکت‌ها خیلی بهتر خواهد شد.

کاهش ۵ درصدی سودآوری یک محصول زیان چندانی ندارد

این کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه درباره احتمال زیان ۳۸ همتی پالایشگاه‌ها با ابلاغ نرخ جدید بنزین تصریح می‌کند: مبنای دقیق این برآورد را نمی‌دانم اما هر پالایشگاه یک سبد محصولی دارد که قسمتی از این سبد محصول به بنزین اختصاص پیدا می‌کند بنابراین سهم بنزیم در سبد هر پالایشگاه با دیگری متفاوت بوده و طبیعی است پالایشگاهی که تکیه تولیدی بیشتری روی بنزین دارند مثل ستاره خلیج فارس بیشتر از این قیمت‌گذاری تأثیر خواهد پذیرفت اما اهمیت موضوع برای دیگر پالایشگاه‌ها کمتر است.

وی تغییرات قیمت بنزین را قابل توجه نمی‌داند و می‌افزاید: به عنوان مثال درباره قیمت بنزین اکتان ۹۵ یورو ۵ قیمت قبلی ۹۷ دلار بوده و قیمت جدید را ۹۲ و نیم دلار تعیین کردند یعنی ۵ درصد از قیمت کرک اسپرد بنزین پالایشگاه‌ها پایین آمده که یکی از محصول این شرکت‌ها است که روی سودآوری نهایی آنها تأثیر قابل ملاحظه‌ای ندارد.

نصر اصفهانی یادآور می‌شود: یکی از دلایلی که بازار سرمایه اهمیت چندانی به این موضوع نداد و پس از یک روز و به سرعت معاملات به وضعیت متعادل بازگشت همین بود که اثر سود و زیانی مصوبه اخیر آنقدر بالا نبود که بخواهیم به آن وزن بدهیم به ویژه آنکه در نهایت اثر آن روی قیمت بین ۵ تا ۱۰ درصد برآورد می‌شود و بر روی سودآوری شرکت‌ها نیز اثر آن به شدت کمتر است و شاید به یکی دو درصد برسد که در دیدگاه تحلیلی ما این یکی دو درصد جایی ندارد.

تلاش برای ثبات قیمت بنزین

وی درباره تأثیر کاهش قیمت خرید بنزین از پالایشگاه‌ها بر افزایش کیفیت بنزین و گازوئیل تولید داخل می‌گوید: به نظر می‌رسد استراتژی بر این استوار است که تا اندازه ممکن با ابزارهای غیرقیمتی برای مصرف‌کننده در زمینه قیمت بنزین اقداماتی انجام شود به همین دلیل سهمیه سوخت تاحدودی کاهش پیدا یافته، زمزمه‌هایی از سه نرخی شدن بنزین در اوایل سال آینده به گوش می‌رسد و اکنون نیز قیمت بنزین خریداری شده از پالایشگاه‌ها تغییر کرده و همه اینها در راستای برون رفت از شرایط کنونی تولید و مصرف بنزین در کشور است.

این کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به ناترازی تولید و مصرف بنزین در کشور ادامه می‌دهد: در صورتی که قیمت بنزین افزایش پیدا نکند، ناچار به واردات هستیم که تورم را به دنبال خواهد داشت از سوی دیگر افزایش قیمت بنزین نیز موجب شوک اقتصادی و در نتیجه تورم خواهد شد در این شرایط تصمیم‌گیری برای سیاست‌مداران دشوار است.

وی این وضعیت را نتیجه عمل نشدن به مصوبه مجلس در دهه ۸۰ برای نزدیک کردن تدریجی قیمت بنزین به قیمت جهانی می‌داند و ادامه می‌دهد: بی‌توجهی دولت‌ها از اواخر دهه ۸۰ تاکنون باعث شده اکنون در زمینه حامل‌های انرژی و سوخت در کشور چاره‌ای جز نزدیک شدن به قیمت جهانی این محصولات نداشته باشیم ممکن است به نظر برسد که بنزین ارزان را مردم استفاده می‌کنند در حالی که بسیاری از این محصولات در کشورهای همسایه ما مصرف می‌شود.

احتمال تغییر قیمت بنزین

نصر اصفهانی نزدیک شدن قیمت بنزین به نرخ جهانی را موجب استفاده از سوبسید این محصول در داخل کشور عنوان می‌کند و یادآور می‌شود: ردم هم از بنزین به شکل یکسان استفاده نمی‌کنند این سوبسیدی است که به ثروتمندان و هرم‌های بالای درآمدی در جامعه ایران پرداخت می‌کنیم و بر خلاف عدالت اجتماعی و اصول اقتصادی عدالت محور است بنابراین بهتر است به زودی این موضوع حل شود، پیش‌بینی بیشتر فعالان و کارشناسان حوزه انرژی نیز این است که اوایل سال آینده ۱۴۰۳ احتمال می‌رود که تغییراتی در قیمت بنزین داشته باشیم.

به طور کلی تغییرات در بخش خرید فرآورده‌های نفتی به سمت کیفی‌سازی بنزین و گازوئیل و بالا بردن استاندارد محصول رفته و به کاهش قیمت فروش فرآورده‌های نفتی و تعدیل منفی گزارش‌های پالایشگاهی‌ها منجر می‌شود.

پالایشگاه‌ها با این ابلاغیه ۲ دلار از کرک‌اسپرد خود را از دست می‌دهند که سبب بهبود کیفیت تولید می‌شود و با بهبود کیفیت می‌توانند این مبلغ را هم برگردانند به‌طور مثال، در پالایشگاه نفت اصفهان (شپنا) که گازوئیل را تصفیه و گوگردزدایی می‌کند و بنزین با اکتان قابل قبولی تولید خواهد کرد، این ابلاغیه تأثیر معناداری نخواهد داشت همچنین در دو ماه گذشته نوسانات کرک‌اسپرد هر روز به طور میانگین در حدود تأثیر این ابلاغیه بر کرک‌اسپرد شرکت‌ها بوده است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند اعمال این مصوبه بر تولیدات امسال و سال ۱۴۰۳ است که در مجموع بیش از ۱۷ همت از سود سال ۱۴۰۲ و حدود ۲۵ همت از سود سال آتی را کاهش خواهد داد که با فرض دلار ۳۴ هزارتومانی حدود ۱.۵ میلیارد دلار از سود آنها کاهش خواهد یافت. البته بسیاری از پالایشگاه‌ها دارای طرح توسعه بهبود کیفیت محصولات هستند و انتظار می‌رود در فصول آتی کرک‌اسپرد بنزین نسبت به این محاسبات بهبود پیدا کند.

گزارش از: ناهید شفیعی؛ خبرنگار اقتصادی سرمایه ایرانی