پتروشیمی؛ ناجی اقتصاد ایران در شرایط تحریم

تحریم‌های یکجانبه ضد ایران با خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۹۷ تشدید شد. اگرچه روزهای سختی برای کشور از جمله پتروشیمی به‌عنوان صنعتی که حجم عظیمی از منابع درآمدی کشور از طریق فروش و صادرات محصولات آن تأمین می‌شود، رقم خورد اما این صنعت با وجود افزایش هزینه حمل‌ونقل، لجستیک و جابه‌جایی ارزی یا هزینه مواد مصرفی واحدها تا به امروز در به حداقل رساندن تأثیر تحریم‌ها بر این صنعت به گواه آمار رسمی سامانه نیما موفق عمل کرده است و چرخ‌های صنعت پتروشیمی از حرکت نایستاده و تولید و صادرات محصولات تداوم دارد.

سامانه نظام یکپارچه‌ معاملات ارزی (نیما) به‌عنوان یکی از راه‌های برگشت ارز به چرخه اقتصاد کشور به‌طور رسمی در اردیبهشت‌ماه ۹۷ باهدف سازمان‌دهی بازار ارز در زمینه تجارت، واردات و صادرات از سوی بانک مرکزی آغاز به‌کار کرد.

واردکنندگان و صادرکنندگان کالا به‌ترتیب برای تأمین ارز مورد نیاز برای ورود کالا پس از ثبت سفارش، همچنین فروش ارز حاصل از صادرات کالا باید از این سامانه استفاده کنند که پتروشیمی‌ها هم از این سیاست مستثنا نیستند. طبق بخشنامه بانک مرکزی، شرکت‌های پتروشیمی می‌توانند بخشی از ارز حاصل از صادرات خود را صرف بخشی از هزینه‌هایشان شامل خرید مواد اولیه، قطعات و تجهیزات مورد نیاز و هزینه‌های درون‌شرکتی کنند.

فریبرز کریمایی، قائم‌مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با تأکید بر اینکه به‌طور میانگین سالانه ۸۰ درصد ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی ایران به سامانه نیما واریز شده است، می‌گوید: در اوج تحریم یعنی سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۱، صنعت پتروشیمی بیش از ۵۴ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته است. افزون بر این، بیش از ۲۲ میلیارد دلار از نیاز صنایع پایین‌دستی این حوزه و ۳ میلیارد دلار کود اوره بخش کشاورزی را در سخت‌ترین شرایط تحریمی کشور تأمین کرده است.

به گفته احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز این صنعت در شرایط کنونی هر هفته ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون دلار ارز به سامانه نیما تزریق می‌کند و بیش از ۵۰ درصد نیاز ارزی کشور از سوی پتروشیمی‌ها تأمین می‌شود. از این رو، این گزارش به مرور ارز تزریقی پتروشیمی‌ها به سامانه نیما در سال‌های سخت تحریم به‌عنوان تنها صنعتی که بیش از مقدار تکلیف‌شده تعهدهای ارزی خود را انجام می‌دهد و به‌عنوان تأمین‌کننده نخست ارز کشور، کمک شایانی به چرخه اقتصاد کشور می‌کند، می‌پردازد.

یک‌هزار و سیصد و نود و هفت: مروری بر وضع عرضه ارز حاصل از صادرات پتروشیمی در سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد شرکت‌های پتروشیمی از یکم فروردین‌ماه تا ۱۵ اردیبهشت‌ماه و پیش از راه‌اندازی رسمی سامانه نیما، بیش از ۵۷۷ میلیون یورو با هماهنگی بانک مرکزی به صرافی‌های مجاز عرضه کرده‌اند.

پتروشیمی‌های ایران در مجموع در سال ۹۷ حدود ۱۰ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات وارد کشور کردند و در عرضه ارز حاصل از صادرات محصولات به سامانه نیما پیشتاز بودند، به‌نحوی که بیش از ۷۰ درصد عرضه ارز در سامانه به این واحدها اختصاص داشته است.

یک‌هزار و سیصد و نود و هشت: مجموع درآمد صنعت پتروشیمی ایران ۱۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ بوده که از این مقدار حدود ۱۰ میلیارد دلار صادر و ۸۵ درصد ارز صادراتی این صنعت یعنی بیش از تعهد تکلیفی به سامانه نیما تزریق شده است.

بنابراین صنعت پتروشیمی ایران با وجود همه مشکلات در سال ۹۸، افزون بر اینکه توانست تعهد خود به سامانه نیما را محقق کند، ۲۰ درصد بیشتر از سقف تعهد به نیما پرداخت کرده است. این صنعت باید در سال ۱۳۹۸ حدود ۶.۷ میلیارد دلار ارز صادراتی را به نیما عرضه می‌کرد، اما این رقم به ۸.۱ میلیارد دلار افزایش یافت و صنعت پتروشیمی در عمل شاگرد اول نیما شد.

یک‌هزار و سیصد و نود و نه: ارزش صادرات محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۰ میلیارد دلار بود و به‌دلیل شیوع ویروس کرونا در دنیا رشد چندانی نکرد، اما با وجود همه مشکلات و تحریم‌ها، این صنعت به تعهد خود در بازگشت ارز به کشور عمل کرد. تعهد این صنعت ۳.۷ میلیارد دلار برای عرضه به سامانه نیما بود،‌ اما در عمل ۶.۴ میلیارد دلار معادل ۱۷۰ درصد تعهد به این سامانه ارز عرضه شد به‌طوری که پتروشیمی‌ها بیش از ۵۰ درصد ارز سامانه نیما را تأمین کردند.

یک‌هزار و چهارصد: ۸.۲ میلیارد دلار تعهد پتروشیمی‌ها در سال ۱۴۰۰ برای عرضه به سامانه نیما بود و مجتمع‌های پتروشیمی پارسال ۱۴.۳ میلیارد دلار فروش صادراتی داشتند که ۹۰ درصد آن معادل ۱۲.۷ میلیارد دلار به سامانه نیما عرضه شد و شرکت‌های پتروشیمی موفق به ایفای ۱۵۴ درصد تعهد ارزی سالانه و تأمین حدود ۲۴ درصد نیاز ارزی کشور شدند.

یک‌هزار و چهارصد و یک: صادرات محصولات پتروشیمی با ظرفیت سالانه ۹۰ میلیون تنی این صنعت برای امسال حدود ۱۸ میلیارد دلار برآورد و تزریق ۱۱.۵ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی به سامانه نیما تعهد شده است که با این روند به‌طور حتم در پایان امسال رکوردی تازه از سوی پتروشیمی برای عرضه ارز به نیما ثبت خواهد شد.