برنامه جامع دیدگاهی فراتر از شهرداری دارد / لزوم تهیه طرح جامع با محوریت آب
به گزارش پایگاه خبری سرمایه ایرانی، با توجه به اینکه نخستین برنامه جامع شهر اصفهان مربوط به سال ۱۳۶۷ بود، لزوم تدوین دومین طرح جامع در سالهای اخیر بیش از پیش احساس میشد.
از اواسط سال ۱۳۹۷، موضوع تدوین دومین برنامه جامع شهر اصفهان بر سر زبانها افتاد و در دستور کار نهادهای مربوطه همچون اداره کل راه و شهرسازی و مدیریت شهری قرار گرفت.
با توجه به رویکرد نوین و مشارکتی تدوین دومین برنامه جامع شهر اصفهان و پس از فعالیتهای فراوان، مرحله نخست آن تکمیل شد، اما به دلیل مشکلاتی _که تأمین نشدن اعتبارات عنوان شده است_ تکمیل آن مسکوت ماند.
در حال حاضر فرایند انتخاب مشاور تهیه دومین برنامه جامع شهر اصفهان در حال انجام است، بنابراین برای ارتقای این طرح، در قالب چند مطلب گزارشی به دیدگاه دستگاههای مرتبط با این طرح و تدوین آن میپردازیم.
در ادامه، بخش دوم گزارشها درباره دیدگاه مسئولان دستگاههای مرتبط با تدوین دومین طرح جامع شهر اصفهان را میخوانید:
مشروح گزارش اول
شهرداری میتواند از ظرفیتهای بنیاد نخبگان و شهرک علمی – تحقیقاتی در تهیه طرح جامع استفاده کند
سعید ابراهیمی، معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار و نماینده شهرداری در طرح جامع شهر اصفهان با بیان اینکه عنوان جامع در برنامه جامع، میتواند فراگیری آن را بیشتر مورد توجه قرار دهد، میگوید: برنامه جامع الگویی است که برای یک شهر یا سازمان در قالب برنامه بلند مدت در نظر گرفته میشود و چارچوبها و سیاستهای کلان، اهداف و چشماندازها مورد توجه قرار میدهد.
وی میافزاید: الگوهای تهیه طرح جامع در کشور، الگوهای سنتی است و بررسی پهنه جغرافیایی، مطالعات اقتصادی، کالبدی انجام میشود تا مشخص شود توزیع کاربریها چگونه باشد؛ پهنهبندیهای کلان طبق طرح جامع انجام میشود و طرح تفصیلی در مقیاس بلوک و واحد، کاربریها را مشخص و ارائه میکند.
معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان خاطرنشان میکند: رویکردهای نوین طرح جامع این است که علاوه بر مسائل کالبدی و فیزیکی شهر، به روح، معنا و عمق شهر نیز توجه کنیم که در این زمینه نگاهیهای متمرکز و راهبردی تقویت میشود و مجموعه و شبکهای از مشکلات موجود و چشماندازها دیده میشود که خروجی آن هدفگذاریهای کلان است.
وی با بیان اینکه طبق رویکرد نوین توجه به مسائل اجتماعی، زیستمحیطی، اقتصادی و اگر قرار است چشماندازی مشخص شود، با نگاهی تمرکزگرا بر اولویتها اتفاق میافتد و یک گام به سمت رویکردهای نوین برنامهریزی که محیط پیرامون شهر را بیشتر مورد توجه قرار میدهد، حرکت میکنیم، اضافه میکند: در مرحله نخست تهیه طرح جامع شهر اصفهان به نوعی بیشتر موضوع شناخت شبکه مسائل، موضوعات و اولویتها استخراج شده است و در گام دوم با مشارکت ذینفعان موارد اولویتبندی و جانمایی میشود تا گامهای بعدی را نیز برداریم.
ابراهیمی با بیان اینکه برنامه جامع شهر، باید خیلی فراتر از شهرداری باشد، میافزاید: این برنامه فقط مربوط به مواردی همچون حملونقل شهری، فضای سبز نیست، بلکه به حوزه کسبوکار و اقتصاد شهری و مسائل فرهنگی، اجتماعی و محیط زیست نیز توجه میکند.
وی میافزاید: یکی از بهرهبرداران و بازیگران اصلی طرح جامع شهر اصفهان، شهرداری است که بر مبنای آن طرح تفصیلی را تدوین کرده و الگوهای کاربری اراضی مشخص میشود تا اجزای شهر تشکیل شود، لذا طرح جامع فراتر از شهرداری است و میتواند بهعنوان سند بالادستی دستگاههای اجرایی در شهر اصفهان مورد استفاده قرار گیرد.
نماینده شهرداری در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان خاطرنشان میکند: البته یکی از موارد قابل توجه در تهیه طرح جامع شهری، دیده شدن سیاستهای دستگاههای مربوطه است تا به نوعی یکپارچگی در تدوین برنامه اتفاق بیفتد و این همکاری در اجرا نیز تسری پیدا کند؛ متولی اصلی طرح جامع شهر اصفهان، اداره کل راه و شهرسازی است و سایر ذینفعان همچون استانداری، اداره کل محیط زیست، دستگاههای خدماتی و سازمان جهاد کشاورزی باید در تدوین آن مشارکت داشته باشند.
تهیه طرح جامع شهر اصفهان، کار سخت و سنگینی است، بنابراین مشاور نباید فقط شهرساز باشد، بلکه در بدنه خود باید تیمهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی داشته باشد و در عین حال ارتباط مستمر و نظاممندی با ذینفعان ایجاد کند.
وی اضافه میکند: در حال حاضر حدود ۵۰ درصد جمعیت استان، در شهر اصفهان ساکن هستند و اگر شعاع ۵۰ کیلومتری از شهر را نیز به این جمعیت اضافه کنیم، حدود ۳.۵ میلیون نفر از جمعیت پنج میلیون نفری استان را شامل میشود که نشان میدهد، هسته مرکزی شهر اصفهان، انباشتی از خدمات، امکانات و جمعیت را دارد که به همین میزان میتواند مشکلاتی داشته باشد، لذا تمام ذینفعان باید در فرایند تهیه دومین طرح جامع شهر کمک کنند.
ابراهیمی تصریح میکند: تهیه طرح جامع شهر اصفهان، کار سخت و سنگینی است، لذا مشاور نباید فقط شهرساز باشد، بلکه در بدنه خود باید تیمهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی داشته باشد و در عین حال ارتباط مستمر و نظاممندی با ذینفعان ایجاد کند؛ فرایند تدوین طرح بهگونه نباشد که طرحی در فضای جدایی تدوین شود، بلکه باید در یک فرایند رفت و برگشتی بین بهرهبرداران و مشاور، طرح تدوین شود.
وی اضافه میکند: معتقدم باید یک مشاور مادر حاضر باشد و اجزایی از مشاوران تخصصی ذیل آن حاضر شوند تا تدوین دومین طرح جامع شهر اصفهان بهخوبی پیش برود.
نماینده شهرداری در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان میگوید: هماهنگی بین دستگاهها در تدوین طرح جامع و استفاده از ظرفیتها و مزیتهای نسبی طرفین مهم است. برای نمونه، معاونت برنامهریزی به دنبال بازنگری چشمانداز ۱۴۰۴ شهر است و هماهنگی و بهرهگیری از دادهها و ظرفیتهای طرح جامع میتواند برای چنین امری مفید باشد.
در مقابل، مدیریت پژوهش این معاونت نیز طی سالهای گذشته در حوزههای متعدد، پژوهشهای مختلفی انجام داده است که نتایج آن میتواند در طرح جامع مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین این معاونت ارتباطات و تفاهمنامههای قابل توجهی با نهادهای مختلفی از جمله بنیاد نخبگان، شهرک علمی-تحقیقاتی اصفهان و دیگر سازمانهای علمی دارد که همچون مرحله اول طرح، میتوان با هدایت مدیریت شهری چنین ظرفیتهای علمی نخبگانی را در تهیه محتوای طرح جامع بهکار گرفت.
استانداری در حوزههای مختلف همچون اجتماعی، اقتصادی و عمرانی فعالیت میکند که تهیه طرح جامع نیز از این قائده مستثنی نیست
محمد یوسفزاده، نماینده استانداری در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان میگوید: طرحهای جامع، رویکرد، جهات و نحوه برنامهریزی کلان برای توسعه و عمران شهر را برای حداقل یک دهه آینده را مشخص میکند.
وی میافزاید: با توجه به اینکه طرح جامع شهر اصفهان از سال ۱۳۶۷ بازنگری نشده است، امیدواریم با تهیه دومین طرح جامع با رویکرد مسئلهمحور، به برنامهریزی جامع در مراحل آسیبشناسی و مشکلات موجود و پیشنهاد در راستای رفع آن و توسعه شهر دست پیدا کنیم.
نماینده استانداری در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان خاطرنشان میکند: در استانداری حوزههای مختلف همچون فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و سیاسی و بهصورت جامع در محیطهای مختلف متناسب با وظایف هر نهاد، بهصورت نظارتی و حاکمیتی فعالیت میکند که تهیه طرح جامع نیز از این قائده مستثنی نیست.
وی اضافه میکند: اگر طرحهای جامع شهری بهصورت مسئلهمحور بخواهد موفق باشد، باید از سمت کف جامعه و مشارکت شهروندان آغاز شود با سمت تصمیمگیریهای کلان برسد، زیرا نمیتوانیم مسائل شهر را تفکیک کنیم و نهادها باید بهصورت یکپارچه فعالیت کنند.
یوسفزاده با بیان اینکه در طرح جامع بهعنوان طرح فرادست و توسعه کلی، باید تمام نهادها متناسب با سهم خود در برنامهریزی و توسعه شهر، با پایه مشارکت شهروندان، در تحقق این طرح تلاش کنند، تاکید میکند: با توجه به شرایط خاص، پیشینه، مردم و فرهنگ شهروندان اصفهان، مشاور باید خوب شهر و مسائل آن را بشناسد و معتقدم تیم فنی، بومی بودن یا داشتن شناخت کافی از شهر، تیم فعال در حوزههای مختلف و زیررشتههای طرح و اعتقاد داشتن به مسئلهمحور بودن طرح از دیگر ویژگیهای مشاور است.
برنامه جامع جهتهای توسعه نصفجهان را مشخص میکند
اسماعیل محمدی، نماینده ادارهکل امور اقتصادی و دارایی استان در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان درباره انتظار از این طرح اظهار میکند: با توجه به اینکه این طرح با هدف مشخص کردن جهتهای توسعه و تدوین برنامه برای شهر و تأمین نیازمندیهای آن تهیه میشود، باید منجر به شناخت وضعیت موجود با انجام مطالعات جغرافیایی، اقلیمی، تاریخی، ویژگیهای اقتصادی منطقه و ویژگیهای اجتماعی و کالبدی شهر شود.
وی با بیان اینکه در مرحله بعد، پس از تعیین چشمانداز وضع مطلوب، مجموعهای از اهداف خرد و کلان، طرحها و نقشههای کاربردی در قالب شهری تدوین و اجرا شود، میافزاید: شناخت وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت مطلوب در حوزههای اقتصاد شهری، کسبوکار و تأمین مالی با این اداره کل مرتبط است.
نماینده اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان خاطرنشان میکند: با توجه به اینکه در تهیه طرح جامع شهری به شیوه نوین، تهیه طرح به جای متمرکز و دولتی، در یک محیط شفاف و با مشارکت جمعی و نهادی و رویکرد پایین به بالا انجام میشود، مشارکت تمام شهروندان و دستگاههای دولتی و عمومی ضروری است.
وی تاکید میکند: حضور مؤثر اعضای اصلی شرکت مشاور در شهر اصفهان، وجود دفتر دائم در اصفهان و ارائه گزارشهای مستمر از فعالیتهای انجام شده، تجارب مدیریتی مسئولان شرکت مشاور، سرعت عمل در تهیه برنامه و نوآوری و خلاقیت در تهیه برنامه، از مهمترین مؤلفههای انتخاب مشاور طرح است؛ البته این موضوع در مرحله نخست مورد توجه کافی قرار نگرفت و منجر به طولانی شدن این مرحله و نداشتن خروجی مناسب و راهگشا از جلسات برگزار شده و گزارش نهایی شد.
لزوم رشد صنعت و خدمات متناسب با توسعه شهر
مهدی هراتیانفر، نماینده خانه صنعت، معدن و تجارت در دومین طرح جامع شهر اصفهان میگوید: قرار شد برای تهیه طرح جامع، تحقیقات میدانی از شهروندان انجام شود که این موضوع بهواسطه نظرات بسیاری از مسئولان حاضر در جلسات مرحله نخست بود.
وی اضافه میکند: تأکیدات شهروندان بر مشکلاتی همچون آلودگی محیط زیست، آب، حیات رودخانه زایندهرود و موارد تفریحی شهر با توجه به توسعه اصفهان بود و توقع شهروندان این بد که این مسائل در کنار توسعه و مسکنسازی در شهر دیده شود.
خانه صمت باید با توجه به مسئولیت اجتماعی با همکاری صنعتگران واقعی و نه رانتخواران، در حال تلاش برای انجام اقداماتی در حوزه تفریح باشد.
نماینده خانه صنعت، معدن و تجارت در دومین طرح جامع شهر اصفهان با بیان اینکه نظر خانه صمت، نظر شهروندان است، خاطرنشان میکند: وقتی در حال توسعه صنعت هستیم، باید مردم را از افسردگی و مشکلات درونی خود رها کنیم؛ باید دولت و شهرداریها به این موضوع توجه داشته باشند و با بخشهای تفریحی شهر همکاری کنند.
وی میگوید: باز و بسته شدن جریان رودخانه زایندهرود حتی روی مصاحبه شهروندان نیز تأثیر گذاشته بود، لذا نمیتوان مجرد از وقایع شهر تصمیمگیری کرد.
هراتیانفر تصریح میکند: زمانی که شهر گسترش مییابد، صنعت و خدمات باید متناسب با آن رشد کند و رشد هر کدام، سایر بخشها را عقب انداخته یا مشکلاتی ایجاد میکند.
وی اضافه میکند: خانه صمت باید با توجه به مسئولیت اجتماعی با همکاری صنعتگران واقعی و نه رانتخواران، در حال تلاش برای انجام اقداماتی در حوزه تفریح باشد؛ مسئولان شهرداری و شورای اسلامی شهر برای مرحله نخست تهیه طرح جامع زحمت زیادی کشیدند و مشاهده میکردیم که کار کارشناسی انجام میشود و تمام مسئولانی که از نهادهای مختلف حضور داشتند، متخصص حوزه خود بودند.
طرح جامع دریچهای برای تعاملات بخشهای دولتی و خصوصی
سحر امینی، نماینده اتاق بازرگانی در دومین طرح جامع شهر اصفهان اضافه میکند: برنامه جامع شهر اصفهان با هدف تغییر ماهیت نقش و عملکرد کاربریهای موجود در فضای محدوده مطالعاتی، ارتقای شرایط موجود و برونرفت اصفهان از مشکلات، ساماندهی شده است.
وی با بیان اینکه قرار است دومین برنامه جامع شهر اصفهان بتواند جریانهای موجود در فضای شهری و منطقهای را ارتقا دهد و توسعه پایدار فضای شهری را خلق و آن را تداوم بخشد، میافزاید: قرار بوده است وضع موجود شهر و منطقه سنجش شود تا با مشارکت شهروندان، مشکلات شهر شناسایی شود.
نماینده اتاق بازرگانی در دومین طرح جامع شهر اصفهان خاطرنشان میکند: قرار شده است طرح جامع با ماهیت جدیدی از قراردادهای تیپ ۱۲ راه و شهرسازی خارج شده و برنامهای منعطف با شیوه مشارکتی و اعمال نظرات نخبگانی و خبرگانی خلق کند.
وی با بیان اینکه قرار است بتوانیم مدل درست مشارکت اجتماعی را جهتدهی کرده و ساختار جدیدی برای برنامهریزی و طراحی فضاهای شهری خلق کنیم، اضافه میکند: برای نخستین بار این شیوه با مشارکت ذینفعان، ذیحقان، ذینفوذان و ذیربطان در اصفهان اجرا شد تا آنها بتواند پیشنهادهای درستی را ارائه کنند.
امینی تاکید میکند: در حال حاضر (و با اجرای مرحله نخست تهیه طرح جامع) مشکلات وضع موجود شناسایی شده، اما هنوز وارد بحث تحلیل فضا و پیشنهادها نشده است.
وی تصریح میکند: نخبگان و خبرگان برای اجرای مرحله نخست گرد هم آمدند و مشکلات و نقاط قوت هر بخش را از طریق منطق خبرگانی، بهصورت جلسهمحور و با مشارکت شهروندان استخراج کردند.
نماینده اتاق بازرگانی در دومین طرح جامع شهر اصفهان با بیان اینکه نیاز است سمنها، اصناف و متولیان بخش خصوصی با تهیهکنندگان طرح جامع همکاری خوبی داشته باشند، زیرا تصمیمات نهادهای حاکمیتی در فضاهای غیررسمی نمود پیدا میکند، میافزاید: اگر قرار است حاکمیت تصمیمگیر باشد و بخش خصوصی نقشی نداشته باشد، فایدهای ندارد؛ این طرح قرار است دریچهای برای این نوع تعاملات باشد.
وی تصریح میکند: برای ارزیابی مشاور تهیه طرح جامع شهر اصفهان شاخصهای چندگانهای همچون سوابق، آشنایی با علوم نوین، استفاده از بدنه کارشناسی در این زمینه، تجربیات موفق و نقشآفرینی تجربیات مشاور در فضای شهری، در زمان برگزاری مناقصه انتخاب مشاور توسط اتاق بزرگانی، اداره کل راه و شهرسازی، شهرداری اصفهان و حوزه سمنها تهیه و اطلاعرسانی شد.
امینی تصریح میکند: با توجه به اینکه شهر جریان زندهای از فعالیتها است، هر چقدر از زمان تولید محتوا و مستندات برای ارزیابی وضع موجود یک منطقه بگذرد، باید این شاخصها بازنگری شود؛ از وضع موجود سند جامع، مدت زیادی گذشته است و با توجه به اینکه قوانین حاکمیتی عوض شده است و با جریانهای جدیدی از حرکتهای شهری مواجه هستیم، باید وضع موجود ویرایش و بازنگری شود.
استانداری و دستگاههای فرا استانی برای تهیه برنامه جامع با مدیریت شهری همکاری کنند
علی قهرایی، نماینده سمنها (سازمانهای مردمنهاد) در تهیه دومین برنامه جامع شهر اصفهان میگوید: با توجه به اینکه برای نخستین بار بود که با مشارکت تمام ذینفعان بخش خصوصی و دولتی تدوین این طرح انجام شد، موارد خوبی مورد بررسی قرار گرفت و تمام موارد مطرح شده مورد توجه قرار خواهد گرفت.
وی میافزاید: بخش اجتماعی برنامه جامع شهر اصفهان شامل آسیبهای اجتماعی و موارد فرهنگی، محیط زیستی به بخش سمنها مربوط بود و جلساتی در همین رابطه برگزار شد.
نماینده سمنها در تهیه دومین برنامه جامع شهر اصفهان خاطرنشان میکند: با توجه به اینکه استانداری بالاترین دستگاه حاکمیتی در تهیه طرح جامع است، نخست این دستگاه باید برای تحقق طرح با مدیریت شهری همکاری داشته باشد؛ همچنین پس از استانداری میتوان به دستگاههای فرا استانی همچون وزارت نیرو که دستگاههای خدماترسان مانند شرکتهای آبفا و توزیع برق را ذیل خود دارد، اشاره کرد.
وی با بیان اینکه برای انتخاب مشاور باید مسائل مهمی مورد توجه باشد که از جمله میتوان به واقف بودن مشاور به تمام حوزههای مربوطه همچون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد، تاکید میکند: تعدادی از مشاورانی که در مناقصه شرکت کردند، در واقع شهرساز و معمار بودند و بهصورت موقت از کارشناسان فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی استفاده میکردند.
قهرایی اضافه میکند: معتقدم شرکت مشاوری که برای طرح جامع انتخاب میشود، بهصورت حتمی در اصفهان ساکن و تیم اصفهانی داشته باشد، زیرا اگر از سایر شهرها باشد، با جغرافیا و مختصات رفتار اجتماعی نصفجهان آشنایی نخواهد داشت.
انتظار دارم برنامه جامع به مشکلات بزرگ شهر اصفهان بپردازد و با محوریت آب تهیه شود
آسیهسادات ملاباشی، نماینده شرکت آب و فاضلاب در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان تاکید میکند: بهعنوان یک شهروند انتظار است که طرح جامع بهگونهای باشد که علاوه بر استفاده از نظر و تأمین منافع کلی شهروندان، پس از اجرا و پیادهسازی آن، شهر اصفهان بهعنوان یک الگو در ایران و یک شهر مثالزدنی در جهان مطرح شود.
وی میافزاید: بهعنوان یک فرد فعال در حوزه آب، از دومین طرح جامع شهر اصفهان انتظار دارم که به مشکلات بزرگ شهر اصفهان در سالهای اخیر در حوزه آب که شاید چالشیترین مشکلات همین حوزه است، توجه و این طرح با محوریت آب تهیه شود.
نماینده شرکت آب و فاضلاب در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان با بیان اینکه این شرکت بهطور مستقیم با مباحث مرتبط با آب همچون تأمین، تصفیه، ذخیره و توزیع و حوزه فاضلاب برای جمعآوری و تصفیه آن مرتبط است، خاطرنشان میکند: همچنین مباحثی از جمله فرونشست و سایر موارد و مشکلات نیز بهطور غیرمستقیم با این شرکت در ارتباط است و در انجام فرایندها و اقدامات تأثیرگذار است.
وی تصریح میکند: از یک طرف تمام ذینفعان شامل شهروندان، نهادها حتی سمنها یا سازمانهای مردمنهاد و ارگانها باید در تهیه دومین طرح جامع شهر اصفهان مشارکت کنند و از طرف دیگر نقش سیاستگذاران اصلی کشور نیز در این زمینه مانند جریان دائمی رودخانه زایندهرود مؤثر خواهد بود.
ملاباشی اضافه میکند: مشاور تهیه طرح جمع شهر اصفهان باید علاوه بر تخصص در خصوص علوم شهرسازی و کالبد شهری، درباره مباحث اجتماعی نیز تسلط داشته و تجربه کاری مرتبط با مشکلات آب را نیز داشته باشد.
گزارش از: امین شبانی
منبع خبر : ایمنا