به گزارش پایگاه خبری سرمایه ایرانی، همچنین ارزش‌افزوده استخراج معدن در سال ۱۴۰۰، ۱۵.۴هزار میلیارد تومان برآورد شده است. این در حالی است که ایران با داشتن بالغ بر ۷درصد از منابع معدنی جهان به ارزش ۱۰۰میلیارد دلار، پانزدهمین کشور معدنی دنیاست و با دارا بودن ۲۷.۳تریلیون دلار منابع معدنی اعم از نفت، گاز، زغال‌سنگ، سنگآهن، کروم و مس در جایگاه پنجم جهان پس از کشورهای روسیه، ایالات‌متحده آمریکا، عربستان و کانادا قرار گرفته است و از همین رو یکی از کشورهای مستعد در این عرصه است که با متحول شدن بخش معدن و صنایع معدنی بهعنوان پیشران اقتصاد، سایر بخشهای صنعتی و اقتصادی کشور نیز می‌‌‌تواند تغییرات خوبی را تجربه کند.معاونت بررسی‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، در گزارشی با بررسی وضعیت معادن کشور، دلیل ارزش‌افزوده پایین بخش معدن در تولید ناخالص داخلی را عوامل مختلفی مانند وضعیت نامناسب اقتصادی، نقش ضعیف بخش خصوصی، عدم‌حضور سرمایه‌گذاران خارجی، بی‌‌‌توجهی به نقش معادن کوچک عنوان کرده است. این در حالی است که طبق آخرین آمارهای بانکمرکزی، ارزش‌افزوده بخش استخراج معدن به قیمت ثابت سال ۱۳۹۵، در یک‌‌‌‌دهه اخیر، به جز در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۴۰۰ رشد مثبتی داشته است. بیشترین رشد ارزش‌افزوده استخراج معدن در سال‌های مورد بررسی مربوط به سال ۱۳۹۴ و حدود ۳۴درصد بوده است. بیشترین میزان ارزش‌افزوده استخراج معدن هم مربوط به سال ۱۳۹۹ بوده و حدود ۱۵.۶هزار میلیارد تومان برآورد شده است.با توجه به اینکه یکی از پایه‌‌‌های مهم اقتصاد کشور منابع معدنی و ذخایر آن است، این بخش از طریق ارزش‌افزوده‌ای که دارد می‌‌‌تواند به رشد تولید ناخالص داخلی کشور کمک کند. از آنجا که بسیاری از تولیدات با مواد معدنی در ارتباط هستند، اهمیت صنایع معدنی حیاتی است.
سهم معادن مختلف از کل ارزش‌افزوده بخش معدن در سال ۱۴۰۰
سهم ارزش‌افزوده بخش معدن از تولید ناخالص داخلی، طبق آمارهای بانکمرکزی، بسیار پایین و حداکثر در سطح ۱.۱درصد طی سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ قرار داشته است.ارزش‌افزوده استخراج معدن در سال ۱۴۰۰، ۱۵.۴هزار میلیارد تومان و سهم ارزش افزوده معدن از تولید ناخالص داخلی، ۱.۱درصد است.استخراج معادن سنگآهن با سهم ۵۷.۷درصدی بیشترین ارزش‌افزوده را در بین معادن کشور به خود اختصاص داده است. پس از آن معادن سنگ مس با سهم ۲۵.۷درصدی و سرب و روی با سهم ۵.۸درصدی قرار دارند. در مجموع ۸۹.۲درصد ارزش‌افزوده بخش معدن مربوط به سه معدن اصلی سنگآهن، مس و سرب و روی است.معادن سنگآهن گل‌گهر، چادرملو و سنگان که به ترتیب در استانهای کرمان، یزد و خراسان قرار دارند، مهم‌ترین معادن سنگآهن کشور هستند. معادن استان کرمان در رتبه اول ارزش‌افزوده معادن کشور به ارزش ۱۰۹.۶هزار میلیارد تومان قرار دارد.در خصوص معادن مس نیز که دومین ارزش‌افزوده بخش معدن کشور را تشکیل دادهاند، معدن سرچشمه بزرگ‌ترین معدن مس ایران، خاورمیانه و شمال آفریقا در استان کرمان و در مجتمع مس سرچشمه واقع شده است که بالغ بر ۱۰میلیارد تن ذخایر معدنی دارد.
اشتغال و ارزش تولیدات در معادن اصلی
طبق آخرین آمار مرکز آمار ایران، براساس سرشماری صورت‌گرفته از معادن کشور در سال ۱۴۰۰، در مجموع ۱۳۰هزار نفر در بخش معدن کشور مشغول به کار هستند که نسبت به سال گذشته این نسبت ۸.۳درصد افزایش یافته است. ۱۰معدن اصلی کشور نیز در مجموع حدود ۹۰درصد از شاغلان بخش معدن را تشکیل دادهاند.ارزش کل تولیدات معادن کشور در سال ۱۴۰۰، حدود ۲۷۵هزار میلیارد تومان برآورد شده است که این میزان در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۴۹.۳هزار میلیارد تومان بوده و رشد ۸۴.۱درصدی داشته است. اما آخرین آمار ارزش تولیدات به تفکیک معادن کشور مربوط به سال ۱۳۹۹ است. ۱۰معدن اصلی کشور در مجموع ۹۸درصد از ارزش تولیدات بخش معدن به ارزش ۱۴۶.۶هزار میلیارد تومان را تشکیل دادهاند.
آمار تولید محصولات منتخب
با توجه به اینکه منبع رسمی و مشخصی برای اندازه‌گیری میزان تولید محصولات معدنی در کشور وجود ندارد، در این بخش سعی شده است جدید‌ترین آمارهای موجود در این زمینه جمع‌‌‌‌آوری شود.در بخش اول، آمار مربوط به تولید کالاهای منتخب معدنی و صنایع معدنی که از سوی وزارت صمت منتشر می‌شود، مورد بررسی قرار گرفته است. در این بین، رشد ۲۱.۳درصدی تولید کنسانتره زغال‌سنگ و رشد حدود ۱۴درصدی تولید ظروف شیشه‌‌‌ای، قابل‌توجه است. تولید چینی بهداشتی و ظروف چینی هم با کاهش شدیدی مواجه شده و به ترتیب رشد منفی ۱۶.۸ و ۴.۹درصدی داشتهاند.
آمار تولید کالاهای منتخب معدنی و صنایع معدنی نشان می‌دهد که میزان تولید فولاد خام در چهارماهه ۱۴۰۱ ۱۰۰۲۷.۷هزار تن، محصولات فولادی ۸۷۱۷.۴هزار تن، کاتد مس ۱۰۵.۱هزار تن، آلومینا ۸۸.۲هزار تن، کنسانتره زغال‌سنگ ۶۴۸.۲هزار تن، سیمان ۲۱۰۸۷.۱هزار تن، کاشی و سرامیک ۱۵۷۱۹۴هزار تن، شیشه جام ۴۷۴.۷هزار تن، ظروف شیشه‌‌‌ای ۳۰۲هزار تن، ظروف چینی ۱۹هزار تن و چینی بهداشتی ۳۷.۹هزار تن بوده است. درصد تغییر تولید کالاهای منتخب معدنی و صنایع معدنی در چهارماه نخست ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل همچنین نشان می‌دهد که تولید ظروف شیشه‌‌‌ای رشد ۱۳.۹درصدی، شیشه جام رشد ۷.۲درصدی، کاشی و سرامیک رشد ۰.۸درصدی، سیمان رشد منفی ۳.۱درصدی، کنسانتره زغال‌سنگ رشد ۲۱.۳درصدی، آلومینا رشد ۸.۴درصدی، کاتد مس رشد ۱.۱درصدی، محصولات فولادی رشد ۵.۱درصدی و فولاد خام رشد ۵.۱درصدی داشته است. داده‌‌‌های ایمیدرو در مورد میزان تولید شرکت‌های بزرگ معدنی و صنایع معدنی نشان می‌دهد که میزان تولید از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان تیرماه، ۶۲۰۱هزار تن، کاتد مس ۹۴هزار تن، آلومینیوم ۲۱۸هزار تن، آلومینا ۸۲هزار تن و آهن اسفنجی ۱۲۰۵۸هزار تن بوده است.
ارزش سرمایه‌گذاری در معادن اصلی
سرمایه‌گذاری در بخش معدن که شامل تغییرات ایجادشده در ارزش اموال سرمایهای (ارزش خرید یا تحصیل و هزینه تعمیرات اساسی پس از کسر ارزش فروش یا انتقال اموال سرمایهای) است، در سال ۱۴۰۰، معادل ۷.۸هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال قبل از آن ۴۳.۶درصد رشد داشته است. در بین فعالیت‌‌‌های مختلف، سنگآهن، زغال‌سنگ خشک و شن و ماسه به ترتیب با ۲.۵، ۱.۱، ۰.۸هزار میلیارد تومان، بیشترین ارزش سرمایه‌گذاری را داشتهاند.در مجموع ۱۰معدن اصلی کشور، ۹۵.۴درصد از ارزش کل سرمایه‌گذاری بخش معدن را در سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص دادهاند.بررسی ارزش سرمایه‌گذاری معادن در حال بهرهبرداری کشور در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که در مجموع ۱۰معدن بزرگ، ۷۵۱۸۰میلیارد ریال و در مجموع کل معادن کشور، ۷۸۷۶۵میلیارد ریال سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. ارزش سرمایه‌گذاری استخراج سنگآهن ۲۵۵۲۹، استخراج زغال‌سنگ خشک ۱۱۹۷۵، استخراج شن و ماسه ۸۶۶۷، استخراج سنگهای تزئینی ۷۸۶۹، استخراج سرب و روی ۲۰۰۷، استخراج سنگ طلا ۴۹۶۴، استخراج سنگ مس ۴۴۶۴، استخراج سنگ آهک ۳۹۳۴، استخراج سنگ لاشه ۲۴۰۵ و استخراج سنگ گچ ۱۳۵۹میلیارد ریال بوده است.
ارزش سرمایه‌گذاری در معادن برحسب استان در سال ۱۴۰۰
استانهای یزد، خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی، در سال ۱۴۰۰ با سهم ۱۷.۱، ۱۴.۳، ۹.۶درصدی بیشترین ارزش سرمایه‌گذاری در بخش معدن را داشتهاند.در مجموع ۱۰استان دارای بیشترین ارزش سرمایه‌گذاری در بخش معدن، ۷۸.۴درصد از ارزش کل سرمایه‌گذاری بخش معدن را در سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص دادهاند.از مجموع ۷.۸هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در بخش معدن، ۷۰.۵درصد مربوط به ماشین‌آلات، ابزار و وسایل کار بادوام، ۷.۸درصد مربوط به وسایل نقلیه، ۴.۷درصد مربوط به تولید و اکتشاف و ۱۷.۱درصد باقی‌مانده مربوط به تجهیزات اداری، ساختمان، راه اختصاصی، نرم‌افزارهای رایانه‌‌‌ای و سایر موارد سرمایه‌گذاری بوده است.ارزش سرمایه‌گذاری در استان یزد ۱۳۴۳۳، خراسان‌جنوبی ۱۱۲۳۹، خراسان رضوی ۷۵۹۹، کرمان ۷۵۸۲، مرکزی ۵۸۳۴، مازندران ۳۹۶۱، اصفهان ۳۸۱۵، آذربایجان شرقی ۳۰۴۷، کردستان ۳۰۱۷ و آذربایجان‌غربی ۲۱۹۲میلیارد ریال است. در مجموع ارزش سرمایه‌گذاری ۱۰استان کشور، ۶۱۷۱۹ و مجموع کل استانهای کشور ۷۸۷۶۵میلیارد ریال است.
مجوزهای حوزه معدن
طبق آخرین آمارهای منتشرشده از سوی وزارت صمت در سال ۱۴۰۰، تعداد ۹۶۰مجوز بهرهبرداری تحت چهار عنوان «استخراج زغال‌سنگ و لینیت»، «استخراج کانه‌‌‌های فلزی»، «استخراج سایر معادن» و «سایرمحصولات کانی غیرفلزی» صادر شده است که در مجموع سرمایهای به ارزش ۲۴هزار میلیارد تومان و اشتغال ۱۵هزار نفری به همراه خواهد داشت.در همین مدت ۵۹۵۲جواز تاسیس در چهار حوزه فوق‌الذکر با سرمایه ۱۹۳.۸هزار میلیارد تومان و اشتغال ۱۴۷.۸هزار نفر صادر شده است.در خصوص پروانه‌‌‌های اکتشاف صادرشده، آخرین آمار مربوط به سال ۹۹ به تعداد ۱۰۲۰فقره پروانه است. ۵۳۶فقره گواهی کشف و ۶۸۰فقره پروانه بهرهبرداری نیز در سال ۱۳۹۹ صادر شده است.
ارزش صادرات بخش معدن
در خصوص ارزش صادرات محصولات و صنایع معدنی، آمار به‌روز و مستندی در دسترس نیست. تنها سازمان توسعه تجارت طی سال‌های ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ آمار صادرات معدن و صنایع معدنی را در ۲۴طبقه، ارائه داده است.براساس این آمارها بیشترین ارزش صادراتی مربوط به شمش فولاد به ارزش ۴.۷میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ بوده است. پس از آن محصولات طویل فولادی و کاتد مس قرار دارند که به ترتیب ارزش آنها ۱.۸ و ۱.۵میلیارد دلار بوده است.در بین این محصولات، شیرآلات بهداشتی با رشد منفی ۳۵.۸درصدی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ بیشترین رشد منفی را در ارزش صادراتی داشته است. در مقابل، صادرات لوله و پروفیل فولادی با رشد ۲۰۰درصدی از ۳۶.۸میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ به ۱۱۱ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است.صادرات طلا و جواهر نیز از ۸۲هزار دلار در سال ۱۳۹۹ به ۵.۶میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است.بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در بخش «محصولات معدنی» که عموما شامل سنگهای معدنی و کنسانتره آنهاست، سنگآهن، سیمان و گوگرد به ترتیب سهم ۴۵.۸، ۱۹ و ۱۵.۱درصدی از این دسته و بیشترین ارزش صادراتی را در سال ۱۴۰۱ داشتهاند. در بخش «فلزات معمولی و مصنوعات آنها» نیز چدن، آهن و فولاد صادراتی ارزش حدود ۶میلیارد دلار داشتهاند.براساس این طبقه‌‌‌بندی، ارزش کل صادرات محصولات معدنی در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲.۵میلیارد دلار برآورد شده که طبق آمار منتشرشده از سازمان ایمیدرو ۱۲.۴میلیارد دلار اعلام شده است که این اختلاف ناشی از تفاوت در طبقه‌‌‌بندی محصولات است.
جایگاه منابع معدنی در ایران
طبق آخرین گزارش‌های جهانی، ایران با داشتن ۲۷.۳تریلیون دلار منابع معدنی اعم از نفت، گاز، زغال‌سنگ، سنگآهن، کروم و مس در جایگاه پنجم جهان پس از کشورهای روسیه، ایالات‌متحده آمریکا، عربستان و کانادا قرار گرفته است.
۱. روسیه بزرگ‌ترین دارنده منابع معدنی و طبیعی جهان است و ارزش تقریبی این منابع که شامل نفت، گاز، نیکل، کروم، منگنز، سنگآهن و زغال‌سنگ است، ۷۵تریلیون دلار برآورد شده است.
۲. ایالات‌متحده آمریکا با حدود ۴۵تریلیون دلار منابع شامل نفت‌‌‌خام، بوکسیت، گاز طبیعی، روی، اورانیوم، نقره و… دومین کشور جهان در این فهرست است.
۳. عربستان‌سعودی در رتبه سوم قرار گرفته و حدود ۳۴.۵تریلیون دلار منابع دارد. عمده منابع عربستان‌سعودی در این فهرست، نفت، گاز، فسفات، طلا و آلومینیوم عنوان شده است.
۴. رتبه چهارم فهرست متعلق به کاناداست که بیش از ۳۳تریلیون دلار منابع طبیعی و معدنی در اختیار دارد. این منابع عمدتا از نوع نفت، زغال‌سنگ، اورانیوم، سنگآهن و اورانیوم هستند و توان بالایی به کانادا برای کسب درآمد و توسعه زنجیره تامین صنعتی خود دادهاند.
۵. ایران با داشتن ۲۷.۳تریلیون دلار منابع معدنی اعم از نفت، گاز، زغال‌سنگ، سنگآهن، کروم و مس در جایگاه پنجم جهان قرار دارد.
۶. رتبه ششم متعلق به کشور چین است که معادل ۲۳تریلیون دلار منابع طبیعی و معدنی دارد. الماس، روی، سرب، طلا، منگنز و فسفات از مهم‌ترین منابع این کشور هستند.
مهم‌ترین معادن ایران
صنایع و معادن در ایران از ظرفیت بالایی برخوردار است و در اقتصاد کشور نقش مهمی بازی می‌کند. ایران بهعنوان یکی از ۱۵کشور معدنی برتر دنیا و با داشتن بالغ‌‌‌بر ۷درصد از منابع معدنی دنیا، یکی از کشورهای مستعد در این عرصه است؛ به نحوی که حدود ۷درصد از معادن دنیا به ارزش ۱۰۰میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است و در رتبه نخست تولید گاز طبیعی و در رتبه سوم تولید نفت جهان قرار دارد. اکثر این منابع طبیعی و معادن، در کلاس جهانی قرار دارند. از این معادن می‌‌‌توان به معدن مس سرچشمه، معدن سنگآهن سنگان، معدن روی مراغه، معدن گل‌گهر سیرجان و معدن روی انگوران اشاره کرد.ایران از نظر ذخایر معدنی و زیرزمینی بسیار غنی با دارا بودن ۳۷میلیارد تن ذخایر کشف‌شده، ۵۷میلیارد تن ذخایر بالقوه و حدود ۶۸نوع ماده معدنی غیرنفتی در بین ۱۵قدرت معدنی جهان قرار گرفته است.مهم‌ترین معادن ایران عبارتند از: گاز طبیعی، مس و سرب، اورانیوم، تیتانیوم، نفت، طلا، قلع، کرومیت‌‌‌آهن، سنگهای قیمتی، گچ، روی، زغال‌سنگ، نقره، نمک و منگنز.
توزیع استانی معادن کشور
طبق آمارها تا پایان سال ۱۴۰۰، تعداد ۶۰۲۵معدن در حال بهرهبرداری در ایران وجود داشته است. شایان ذکر است که ۵۷درصد از معادن کل کشور در ۱۰استان خراسان‌رضوی، فارس، سمنان، مرکزی، اصفهان، کرمان، آذربایجان‌شرقی، یزد، خراسان‌جنوبی و آذربایجان‌غربی واقع شده و در مجموع ۹درصد از ارزش‌افزوده کل معادن کشور را به خود اختصاص دادهاند.این در حالی است که بیشترین ارزش تولیدات معدنی در کشور، به ترتیب مربوط به سه استان کرمان، یزد و آذربایجان‌شرقی به ارزش ۸۱.۱، ۲۶ و ۱۳.۵هزار میلیارد تومان است.سه استان خراسا‌رضوی، فارس و سمنان که بیشترین تعداد معادن کشور را دارند، به ترتیب تولیداتی به ارزش ۷.۸، ۱.۵ و ۰.۸هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۹ داشتهاند.استان خراسان‌رضوی در بین ۱۰استان دارای بیشترین تعداد معدن در کشور با سهم ۹.۹درصدی از تعداد معادن، سهم ۰.۸۱درصدی از ارزش افزوده معادن کشور را به ارزش ۱۷.۸هزار میلیارد تومان به خود اختصاص داده است.در بین ۱۰استان دارای بیشترین تعداد معادن، استان کرمان با ۱۰۹هزار میلیارد تومان، بیشترین ارزش‌افزوده بخش معدن را با سهم ۵ درصدی به خود اختصاص داده است.متاسفانه استان سمنان به‌رغم سهم ۶.۱درصدی از کل معادن کشور، سهم بسیار اندکی از ارزش‌افزوده معادن دارد و سهم ۰.۰۷درصدی به ارزش ۱.۵هزار میلیارد تومان را به خود اختصاص داده است.بخش معدن و صنایع معدنی از مهم‌ترین بخشهای اقتصادی کشورهاست که رشد آن می‌‌‌تواند به عنوان یکی از محرکه‌‌‌های اقتصادی نقش انکارناپذیری در توسعه اقتصادی کشورها داشته باشد. نقش مستقیم معدن در توسعه اقتصادی شامل ایجاد ارزش‌افزوده، ایجاد اشتغال، جبران خدمات نیروی کار و سرمایه، تقویت فعالیت‌‌‌های کارآفرین و افزایش درآمدهای مالیاتی است. اما سهم معدن در اقتصاد بسیار بیشتر از اثرات مستقیم آن است. به‌رغم اینکه بخش معدن می‌‌‌تواند به عنوان موتور محرکه توسعه صنعتی کشور، پیشران بخش صنعت باشد، در شرایط حاضر به طور نسبی نسبت به دیگر بخش‌‌‌ها نتواسته است از جایگاه مناسبی برخوردار باشد. توجه به این موضوع حائز اهمیت است که تشکیل و ورود صنایع معدنی مهم و مادر همچون فولاد، مس، آلومینیوم، سیمان، سرب و روی و… همه در سایه وجود معادن در ایران است.
منبع خبر : ماین نیوز
